Norwegia tylko dla bogatych? Nierówności najgorsze od I wojny światowej

Pierwsze zestawienia z list podatkowych za 2024 rok potwierdzają, że najbogatsi ponownie zwiększyli swoje zasoby. Tylko połowa mieszkańców Norwegii posiada dziś jakąkolwiek majątkową wartość podatkową, a jej łączna suma w ciągu dekady podwoiła się. To znacznie więcej niż inflacja z tego samego okresu, która wyniosła 36 proc.

Historyk Ola Innset podkreślał na łamach E24, że podobny poziom nierówności notowano ostatnio przed 1919 rokiem. Właśnie wtedy osoby korzystające z pomocy społecznej po raz pierwszy zyskały prawo głosu.

Eksperci zwracają uwagę, że na statystyki wpłynęły również zmiany zasad wyceny akcji dla celów podatkowych. W 2022 roku rząd obniżył procentowy rabat z 45 do 25 proc., co automatycznie podniosło wartość podatkową papierów udziałowych.

Harald Hauge z kancelarii Wikborg Rein tłumaczy, że doprowadziło to do gwałtownego wzrostu wartości wykazywanych w zeznaniach podatkowych. Mimo że rok 2022 przyniósł nienaturalny skok, ogólny wzrost wartości majątków od 2014 roku i tak sięga 87 proc. Dane pokazują więc trwały i silny trend wzrostowy.

Badacze z Centralnego Biura Statystycznego (SSB) przypominają, że wzrost nierówności majątkowych trwa od lat 70. Rolf Aaberge wskazuje, że mimo ogólnego wzrostu dobrobytu różnice między najbogatszymi a resztą mieszkańców ponownie zbliżają się do poziomów sprzed pierwszej wojny światowej.

Osobom bez wcześniejszych oszczędności coraz trudniej jest budować kapitał, ponieważ znaczną część ich budżetu pochłaniają koszty życia. Aaberge podkreśla, że zatrzymanie tego trendu wymagałoby radykalnej zmiany polityki gospodarczej. Zaznacza również, że obecne mechanizmy sprzyjają dalszemu wzrostowi nierówności.

Dyskusja dotycząca majątku ma również wyraźny wymiar polityczny. Innset zwraca uwagę, że koncentracja kapitału wpływa na układ sił w społeczeństwie, ponieważ pieniądze przekładają się na realną władzę.

Historyk wskazuje na przykład Stanów Zjednoczonych, gdzie największe fortuny mogą znacząco wpływać na proces polityczny poprzez finansowanie kampanii wyborczych. Jego zdaniem podobny kierunek może zagrażać spójności społecznej w Norwegii. Aaberge dodaje, że dalsze wzmacnianie pozycji niewielkiej grupy będzie mieć konsekwencje dla całej gospodarki.

Debata nad przyszłym kształtem polityki gospodarczej będzie prawdopodobnie zyskiwać na intensywności. Coraz wyraźniejsze różnice majątkowe zmuszają decydentów do poszukiwania nowych działań, które mogłyby wpłynąć na strukturę posiadanych zasobów.

W centrum uwagi pozostają zarówno narzędzia podatkowe, jak i rola państwa w kształtowaniu równowagi ekonomicznej. Wraz z pojawianiem się kolejnych danych rośnie znaczenie pytania, czy obecne mechanizmy są w stanie zatrzymać wieloletni wzrost nierówności.