Nowy w Norwegii? Nic strasznego, początek nie musi być trudny: poradnik nowicjusza

03 października 2017 08:00

Udostępnij
na Facebooku

Nowy w Norwegii? Nic strasznego, początek nie musi być trudny: poradnik nowicjusza

Początki w Norwegii nie muszą być trudne, jeśli wiemy, jak zacząć. wikimedia.org - Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0

Wyjazd do Norwegii na dłuższy czas to decyzja, która wymaga pewnej odwagi i determinacji. Emigrant zaczyna poruszać się w nowym, nieznanym środowisku, o innej kulturze i organizacji państwa. Trzeba dopełnić formalności, znaleźć pracę, mieszkanie, zadomowić się. By nie łamać norweskiego prawa, warto poznać najważniejsze zasady dotyczące pobytu i procedur obowiązujących nowych mieszkańców Norwegii.

Kluczowe trzy miesiące

Norwegia jest członkiem Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), dzięki czemu Polacy, jako obywatele UE, mają prawo do swobodnego przyjazdu. Mogą tu zamieszkać przez pierwsze trzy miesiące, nie spełniając praktycznie żadnych wymogów. Wystarczy dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość i obywatelstwo.

Ten kwartał należy jednak wykorzystać jak najlepiej i przede wszystkim poszukać pracy. Dlaczego? Otóż po upływie tego okresu, by móc dalej mieszkać w Norwegii, wymagane jest posiadanie zatrudnienia. Pracy można szukać na wiele sposobów, wielu korzysta z polskich agencji pośrednictwa pracy, inni rekrutują się samodzielnie, czasami z pomocą osiadłych wcześniej w Norwegii znajomych.

Jak szukać pracy, by ją dostać? >>> CZYTAJ

Reklama

W dalszej kolejności konieczna jest wizyta w banku, żeby założyć konto. Aby to uczynić, często potrzebny jest paszport, choć w niektórych bankach akceptowany jest dowód osobisty. Banki wymagają także norweskiego numeru identyfikacyjnego – tymczasowego (D-nummer) lub stałego (fødselsnummer).

O czym należy pamiętać:

– każdy obywatel UE ma prawo zamieszkać w Norwegii przez 3 miesiące,
– by założyć konto w norweskim banku, najczęściej wystarczy paszport lub dowód osobisty,
– zatrudnienie jest kluczowym warunkiem dla prawa do pobytu dłuższego niż 3 miesiące.

Mam już pracę – co dalej? Pozwolenie na pobyt?

Przede wszystkim – trzeba się zarejestrować. Co prawda obywatele państw UE nie muszą ubiegać się o pozwolenie na pobyt, spoczywa na nich jednak obowiązek jego rejestracji.
Można to zrobić przez stronę internetową Urzędu ds. Cudzoziemców (UDI), wypełniając aplikację online. Po rejestracji należy udać się na spotkanie w najbliższej placówce urzędu.

Rejestracji można dokonać także na policji albo za pośrednictwem Centrum Obsługi Pracowników Zagranicznych. Zarówno tam, jak i w przypadku UDI, należy pamiętać o zabraniu umowy o pracę i paszportu. Bez rejestracji nie można starać się ani o pozwolenie na stały pobyt na terytorium Norwegii, ani wnioskować o przyznanie norweskiego obywatelstwa.

Wówczas otrzymuje się bezterminowe świadectwo rejestracji, ważne tak długo, jak długo spełnia się warunki pobytu – ma się zatrudnienie (wlicza się w to także własna działalność gospodarcza) lub uczy się czy studiuje.

Kiedy tracę prawo pobytu w Norwegii?

Prawo pobytu w Norwegii traci się przede wszystkim wówczas, gdy przebywa się poza krajem dłużej niż 6 miesięcy w ciągu roku. Wyjątkami od tej zasady są takie sytuacje życiowe, jak: ciąża, ciężka choroba, oddelegowanie do innego kraju, studia zagraniczne. Wówczas ma się prawo do pobytu poza Norwegią przez kolejnych 12 miesięcy.

Przeciętny obywatel nie musi obawiać się wydalenia z Norwegii. Takie przypadki zdarzają się głównie w związku ze stwarzaniem poważnego zagrożenia dla porządku i bezpieczeństwa Norwegii.

Chcę, by zamieszkała ze mną moja rodzina

Bliscy osoby posiadającej prawo pobytu w Norwegii mogą zamieszkać w tym kraju w ramach tzw. łączenia rodzin. Należy jednak dopełnić procedury rejestracji na podobnej zasadzie jak rejestracja po 3 miesiącach pobytu pierwszego członka rodziny. W przypadku gdy członkowie rodziny nie posiadają obywatelstwa krajów UE lub EOG, procedury komplikują się i konieczny jest wniosek o pozwolenie na pobyt.

Nauka języka

Osoby z unijnym obywatelstwem nie mają obowiązku nauki języka norweskiego. Warto jednak taki wysiłek podjąć, ponieważ chociażby podstawowa znajomość języka urzędowego znacznie zwiększa szanse na zdobycie zatrudnienia i zmniejsza ryzyko stania się ofiarą nieuczciwych pracodawców czy wynajmujących. Kursy dla obywateli UE są odpłatne. Warto udać się do miejscowego urzędu gminy i poznać lokalną ofertę.

Czytaj także: Wszystko, co powinieneś wiedzieć o feriepenger. Potwierdzamy fakty, obalamy mity

Pierwsza praca w Norwegii – o jakich dokumentach pamiętać?

Konieczne jest, by zwrócić uwagę na dokumenty niezbędne dla każdego pracownika pochodzącego z kraju UE. Pierwsze i najważniejsze – praca na umowę! Trzeba wymagać od pracodawcy, by sporządził taki dokument w dwóch egzemplarzach. Umowa o pracę nie tylko jest niezbędna do rejestracji pobytu na okres dłuższy niż 3 miesiące, ale także może ułatwić szukanie mieszkania. W Norwegii powszechna jest także przynależność do związków zawodowych, które zajmują się między innymi podpisywaniem z pracodawcami umów zbiorowych i ustalaniem minimalnych zarobków dla danej profesji. Istnieją także polskie związki zawodowe, jak na przykład Solidaritet.

Osoba, które chce pracować i mieszkać w Norwegii przez okres dłuższy niż pół roku, może zgłosić przeprowadzkę do tego kraju. Wówczas otrzyma ona stały numer personalny (fødselsnummer), odpowiednik polskiego numeru PESEL. Posiadanie takiego numeru jest przydatne chociażby podczas ubiegania się o kredyt w jednym z norweskich banków. W przypadku pobytu krótszego niż pół roku, potrzebny będzie tzw. tymczasowy numer personalny (D-nummer). W obydwu przypadkach należy zgłosić się do jednego z urzędów podatkowych (Skatteetaten) i przejść weryfikację tożsamości. Od razu trzeba także zadbać o kartę podatkową (skattekort).

Wniosek można złożyć w internetowym systemie Altinn. Kartę podatkową musi posiadać każdy cudzoziemiec pracujący w Norwegii.

Po pięciu latach przebywania w Norwegii pojawia się możliwość ubiegania się o prawo do stałego pobytu. Ale uwaga: od 1 września zaostrzają się zasady przyznawania stałej rezydencji. Pojawi się wymóg „finansowej niezależności” osoby aplikującej, co oznacza w praktyce osiąganie odpowiedniego rocznego dochodu i niepobierania zasiłków z Urzędu Pracy i Polityki Socjalnej (NAV) z tytułu zabezpieczenia społecznego >>> CZYTAJ WIĘCEJ

Aplikacje o pozwolenie na stały pobyt złożone przed 1 września będą rozpatrywane na starych zasadach.

O czym pamiętać?

– zawsze należy podpisywać umowę z pracodawcą,
– istnieje możliwość wstąpienia do związku zawodowego,
– trzeba zdobyć kartę podatkową (skattekort) – należy złożyć internetowy wniosek,
– wraz z kartą podatkową otrzymuje się tymczasowy numer personalny (D-nummer),
– w razie pobytu dłuższego niż pół roku, można zgłosić przeprowadzkę,
– trzeba aktualizować adres zamieszkania przy każdej kolejnej przeprowadzce – w przeciwnym razie nie dotrze korespondencja urzędowa,
– po pięciu latach można ubiegać się o prawo do stałego pobytu w Norwegii, ale uwaga: nowe regulacje wprowadzają obostrzenia z tym związane.

Praca – prawa i obowiązki

Tydzień pracy zasadniczo wynosi w Norwegii maksymalnie 40 godzin – 9 godzin dziennie, choć te zasady podlegają negocjacjom z pracownikiem lub związkami zawodowymi. W systemach zmianowych czas pracy wynosi 36 lub 38 godzin, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy. Pracownik ma prawo do przerwy, jeśli praca trwa co najmniej 5 i pół godziny w ciągu dnia. Nadgodziny, praca w nocy, niedziele i święta podlegają premiowaniu co najmniej 40 proc. normalnej stawki godzinowej.

Pracownikowi przysługuje 25 dni urlopu oraz 12 dni urlopu chorobowego. Corocznie pracownik ma także prawo do otrzymywania od pracodawcy wynagrodzenia urlopowego dodatku wakacyjnego (feriepenger), na poczet którego odciągana jest część miesięcznego wynagrodzenia.

Najczęściej feriepenger stanowi 10,2 proc. pensji brutto z ubiegłego roku. Przy wyliczaniu wynagrodzenia urlopowego nie uwzględnia się jednak świadczeń pracodawcy, takich jak: dieta, zakwaterowanie czy ubiegłoroczne feriepenger. Procent ten może być jednak wyższy, ponieważ jest on zależny od długości urlopu.

Podatki

Osoba pracująca w Norwegii, zostanie rozliczona z należnego podatku dochodowego. Norweski urząd na początku kwietnia wysyła wstępne rozliczenie podatkowe (nor. skattemelding), w którym zawarte są szczegółowe dane dotyczące zarobków i danin na rzecz państwa.

Podatnik ma prawo po prostu zaakceptować to rozliczenie, lecz istnieje duże prawdopodobieństwo, że część przysługujących mu ulg nie zostanie uwzględniona w takim standardowym dokumencie. Warto więc poświęcić swój czas na odzyskanie części podatku, szczególnie w przypadku dojeżdżania do rodziny w Polsce lub podczas pierwszych dwóch lat pobytu w Norwegii.

Szukanie mieszkania

Podobnie jak w przypadku pracy – zawsze należy spisywać umowę! Nie tylko po to, by zabezpieczyć się przed nieuczciwymi właścicielami. Z tytułu posiadania umowy wynajmu mieszkania przysługują także ulgi podatkowe, dzięki czemu można uzyskać większy zwrot podatku.

Warto zadbać, by umowa zawierała wszystkie niezbędne informacje – dane wynajmującego i najemcy, okres wypowiedzenia, wysokość czynszu, ew. wysokość depozytu oraz własnoręczne podpisy obydwu stron. Istnieją różne szablony umów, najpopularniejsze jednak zawierają dodatkowe informacje dotyczące np. palenia tytoniu, odpowiedzialności za opłaty eksploatacyjne (np. za energię elektryczną). W przypadku zawarcia umowy na czas określony, trzeba pamiętać o jej przedłużeniu po upływie terminu ważności.

Dla własnego bezpieczeństwa należy sprawdzić, czy mieszkanie zostało zaaprobowane do wynajęcia oraz czy posiada wyposażenie przeciwpożarowe.

Opieka lekarska

Po rejestracji przeprowadzki na podany adres zostanie wysłany list z gminy (kommune). W liście tym znajdzie się spis dostępnych lekarzy rodzinnych, spośród których można dokonać wyboru. Osoby posiadające umowę o pracę lub zarejestrowane jako bezrobotne mają prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej w ramach ubezpieczenia. Są jednak takie usługi, które przysługują niezależnie od ubezpieczenia:

- badania prenatalne
- badania i leczenie dzieci do 16 roku życia
- stomatolog dla dzieci do 18 roku życia

Co ważne, w Norwegii płatna jest opieka dentystyczna dla dorosłych.

Jeżeli rodzina emigranta pozostaje w Polsce, istnieje możliwość zapewnienia bezpłatnej opieki zdrowotnej w Polsce na podstawie norweskiego ubezpieczenia. Wymagany jest do tego druk E-106 lub E-109. Jeżeli natomiast cała rodzina mieszka w Norwegii, można ubiegać się o kartę EKUZ, która zabezpiecza przed ponoszeniem kosztów leczenia w razie wypadku w kraju należącym do UE/EOG oraz Szwajcarii.

Więcej informacji >>> TUTAJ

Mam samochód – co powinienem z nim zrobić?

Z autem na „polskich blachach” mogą być niestety pewne komplikacje. W zależności od sytuacji obowiązują różne regulacje prawne. Należy wyróżnić trzy podstawowe kategorie: osoba na stałe zameldowana poza Norwegią dojeżdżająca do rodziny, osoba tymczasowo przebywająca w Norwegii oraz osoba stale przebywająca w Norwegii.

Osoba mająca stałe zameldowanie poza Norwegią, której rodzina mieszka poza nią, może poruszać się po kraju, używając auta zarejestrowanego w Polsce. Musi jednak być w stanie udowodnić swoją sytuację rodzinną.

Podobnie sytuacja wygląda, w przypadku tymczasowego prawa do pobytu w Norwegii. Przez pierwszy rok można bez obaw poruszać się z polskim numerem rejestracyjnym. By jeździć przez kolejne 12 miesięcy pobytu, należy złożyć podanie o tymczasowe pozwolenie na poruszanie się takim pojazdem. Ważne, by zrobić to przed upływem pierwszego roku pobytu.

UWAGA:
Nie wszystkie drogi w Norwegii są darmowe. Na części z nich obowiązuje opłata drogowa (tzw. bompenger). By móc się bez przeszkód po nich poruszać, warto rozważyć podpisanie umowy o AutoPASS z firmą administrującą pobieraniem opłat. Wówczas opłata zostanie naliczona automatycznie, gdy zarejestrowany systemie pojazd przejedzie pod bramką na tego typu drodze. Na podany adres zostanie przysłana faktura do opłacenia. Faktury za bompenger warto zachować do rozliczenia ulgi podatkowej.

Osoby przebywające na stałe w Norwegii (powyżej 2 lat) zasadniczo nie mogą poruszać się autem na „polskich blachach”. Wówczas należy zgłosić pojazd do urzędu podatkowego i dokonać przerejestrowania, używając internetowego systemu Altinn, także corocznie uiszczać podatek od samochodu. Istnieją od tej reguły pewne wyjątki, jak na przykład auto firmowe lub wypożyczone.

Ponieważ od tych ogólnych reguł istnieją odstępstwa, norweski urząd podatkowy udostępnia stronę, na której po odpowiedzeniu na kilka pytań można dowiedzieć się, jakie wymogi należy spełnić.

Nie wolno zapominać o ubezpieczeniu auta! Samochód musi posiadać OC, ale warto także pomyśleć o tzw. delkasko (kasko częściowe), pokrywające szkody powstałe w wyniku pożaru czy włamania, lub kasko, które pokrywa także koszt naprawy auta po kolizji czy wypadku.

WAŻNE!

- osoby dojeżdżające do rodziny w Polsce i tam mające centrum interesu życiowego, mogą poruszać się w Norwegii samochodami na polskich numerach rejestracyjnych. Muszą jednak udowodnić, że są na stałe zameldowane w Polsce
osoby tymczasowo zamieszkujące w Norwegii mogą poruszać się po kraju na polskich tablicach przez rok. Można ten okres przedłużyć o kolejne 12 miesięcy, składając podanie w systemie Altinn. Warto zadbać o dokumentację – umowę o pracę na czas określony (umowa na czas nieokreślony oznacza zamiar stałego pobytu, a więc stwarza wymóg przerejestrowania auta), dokumentację pobytu (także członków rodziny);

- osoby zamieszkujące na stałe w Norwegii powyżej 2 lat mają obowiązek przerejestrowania auta i opłacania norweskiego podatku od pojazdów mechanicznych;

- pamiętaj o ubezpieczeniu OC, możesz wykupić także delkasko lub pełne kasko;

- niektóre drogi są płatne! Warto zadbać o to, by otrzymywać faktury za nie pod swój adres i na swoje nazwisko, co szczególnie w przypadku osób często podróżujących po kraju może pozwolić na korzystniejsze rozliczenie podatku dochodowego.

Czytaj także: Od 1 października zmiany w bompenger. Mieszkańcy Oslo zapłacą więcej

Gdzie szukać dodatkowych informacji?

Przede wszystkim w urzędach. Za zasiłki, pomoc społeczną i pomoc bezrobotnym odpowiada (NAV), za podatki Skatteetaten. Informacje na temat służby zdrowia znajdują się na stronie Helsenorge.no. W lokalnych urzędach gminy (kommunekontor) załatwia się sprawy związane m.in. z edukacją dzieci i ofertą zajęć pozalekcyjnych, nieruchomościami.

Powyższy artykuł opisuje najważniejsze aspekty życia w Norwegii. Wszystkim nowym mieszkańcom tego kraju polecamy przeczytanie darmowego państwowego informatora, dostępnego po polsku TUTAJ.

Ta bezpłatna książka zawiera ponad 120 stron przydatnych, szczegółowych informacji, które niewątpliwie okażą się pomocne w zadomowieniu się w Norwegii.