Mandaty wyrównawcze i głosowanie trwające dwa miesiące: tak wyglądają wybory w Norwegii

Norwegowie wybierają posłów w głosowaniu powszechnym od 1898 roku. W trakcie ponad stuletniej historii parlamentaryzmu kodeks wyborczy podlegał licznym zmianom. Do dużej nowelizacji przepisów doszło m.in. w 2003 roku. Zasady zostały zastosowane po raz pierwszy dwa lata później.

W głosowaniu powszechnym Norwegowie wybierają 169 przedstawicieli Stortingu. System określany jest jako proporcjonalny. Podziału miejsc dokonuje się zmodyfikowaną metodą Sainte-Laguë, która zdaniem politologów, lepiej odzwierciedla poglądy wyborców od m.in. stosowanej w Polsce metody D’Hondta. Tego typu zasady gwarantują obecność wielu ugrupowań w parlamencie. W 2017 roku do Stortingu dostali się przedstawiciele dziewięciu ugrupowań.

Spośród 169 parlamentarzystów zasiadających w Stortingu, 150 z nich otrzymuje tzw. mandaty okręgowe. Przydzielane są na zasadach proporcjonalnych do liczby głosów uzyskanej w jednym z 19 okręgów wyborczych. Aby je uzyskać, komitet startujący w wyborach nie musi przekroczyć progu wyborczego wynoszącego cztery proc. oddanych głosów. Ten ważny jest przy podziale 19 pozostałych, tzw. wyrównawczych, mandatów. Otrzymują je partie, które w skali kraju zdobyły ponad cztery proc. głosów.

Uprawnieni do głosowania w wyborach parlamentarnych są obywatele Norwegii, którzy do końca 2021 roku skończą 18 lat oraz osoby, które kiedykolwiek były zarejestrowane jako mieszkaniec Norwegii. Z możliwości wyboru nie muszą korzystać 13 września. Od 1 lipca do 9 sierpnia każdy mógł zagłosować w dowolnej gminie w Norwegii. Do 3 września do organów wyborczych spływały także głosy z zagranicy. W dniu wyborów głos można oddać jedynie w miejscu zamieszkania. 

Norweska procedura oddania głosu również odbiega od tej, którą znają osoby mieszkające w Polsce. Norwegowie otrzymują karty do głosowania wcześniej, nie pobierają ich w lokalach wyborczych. W 2021 roku mają możliwość cyfrowego odbioru dokumentu, za pośrednictwem cyfrowej skrzynki pocztowej lub Altinn. Osoby, które nie chciały skorzystać z takiego rozwiązania, otrzymały kartę pocztą, w formie tradycyjnej. Następnie, oddają głos i składają kartę w połowie. Otrzymują później pieczątkę od komisji i z tak przygotowanym dokumentem składają go w urnie wyborczej.

System polityczny Norwegii posiada kilka charakterystycznych cech, które nie są popularne w innych państwach. Jedną z nich jest tzw. uprzywilejowanie okręgów wiejskich. Pierwotne zapisy prawa gwarantowały prowincjom blisko dwie trzecie miejsc w Stortingu. Wraz z rozwojem norweskiego społeczeństwa przepisy uległy zmianie, jednak dysproporcja w przyznawaniu mandatów pozostała, widoczna m.in. w liczbie mandatów przyznawanych w mniej zurbanizowanych okręgach. Obecne prawodawstwo wskazuje, że liczba kandydatów wybieranych przez mieszkańców miast oraz wsi nie powinna odbiegać od proporcji jeden do jednego. 

Norweski kodeks wyborczy gwarantuje, że każda kadencja Stortingu będzie trwała cztery lata. Konstytucja nie zezwala na przedterminowe wybory. Nie daje także prawa głowie państwa do rozwiązania parlamentu. Kiedy deputowany nie może dalej pełnić funkcji, jego miejsce zajmuje następna osoba z listy wyborczej.

Pierwsze prognozy dotyczące wyników głosowania Norwegowie poznają 13 września po 20:00. Właśnie wtedy lokale wyborcze zostaną zamknięte. Ugrupowania lub koalicja, która chce uformować rząd, musi zdobyć minimum 85 mandatów w Stortingu.