Rewolucja prawna dla mieszkańców Norwegii. Tłumaczymy, co oznaczają nowe przepisy

Państwo przejmuje częściową odpowiedzialność za koszty leczenia dentystycznego osób w wieku od 25 do 28 lat. Osoby w tej grupie wiekowej zapłacą 25 proc. ceny usługi, a resztę pokryje państwo.

Co to oznacza? Młode osoby pracujące lub studiujące w Norwegii zapłacą mniej za wizyty u dentysty, co ma szczególne znaczenie dla osób z niższymi dochodami lub bez pełnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Norweska Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet) miała dotąd ograniczone możliwości natychmiastowego egzekwowania przepisów wobec nieuczciwych pracodawców. Od 1 lipca, na mocy nowelizacji Arbeidsmiljøloven, Inspekcja otrzymuje nowe uprawnienia – może łatwiej zabezpieczać dowody, żądać informacji od podmiotów trzecich oraz nakładać mandaty na miejscu. Rozszerzono też zakres allmenngjøringsloven, która chroni minimalne warunki pracy, na obszar Svalbardu.

Co to oznacza? W praktyce Inspekcja Pracy będzie skuteczniej ścigać naruszenia prawa pracy. Polscy pracownicy w Norwegii – zwłaszcza w branżach narażonych na nadużycia (budownictwo, przemysł) – zyskują lepszą ochronę, bo nieuczciwy pracodawca szybciej poniesie konsekwencje złamania przepisów. Nowe narzędzia nadzoru przełożą się na bezpieczniejsze i bardziej przewidywalne warunki zatrudnienia.

Zmieniono definicję zgody w kontekście relacji seksualnych. Od teraz kluczowe jest aktywne i wyraźne „tak”. Brak sprzeciwu nie oznacza zgody.

Co to oznacza? Przepisy mają na celu zwiększenie ochrony przed przemocą seksualną. W praktyce może to ułatwić dochodzenie roszczeń ofiar i wpłynąć na ocenę sytuacji w postępowaniach sądowych.

Prywatne kliniki nie mogą już swobodnie używać nazw sugerujących publiczny charakter, takich jak „Legevakt” (pogotowie) czy „Sykehus” (szpital). Potrzebują oficjalnej autoryzacji.

Co to oznacza? Pacjenci zyskają większą przejrzystość i będą mogli łatwiej odróżnić publiczne placówki od prywatnych, co ma zapobiegać nieporozumieniom i nadużyciom.

Zakazano praktyki składania tzw. „tajnych ofert” (ukrytego licytowania po zamknięciu formalnej aukcji). Ponadto wprowadzono obowiązek ujawnienia rzeczywistych właścicieli firm i fundacji.

Co to oznacza? Kupujący i sprzedający zyskają większe zaufanie do procesu transakcyjnego, a rynek stanie się bardziej przejrzysty. Dla obcokrajowców oznacza to większe bezpieczeństwo podczas zakupu nieruchomości.

Stawka VAT na usługi komunalne związane z wodą i ściekami została obniżona z 25 do 15 proc.

Co to oznacza? Mieszkańcy zapłacą mniej za rachunki za wodę, co ma odciążyć budżety domowe – zwłaszcza w większych gospodarstwach domowych.

Wprowadzono nową ustawę określającą działania władz w przypadku kryzysów, katastrof naturalnych czy konfliktów zbrojnych. Parlament i społeczeństwo mają mieć większy wpływ na decyzje rządu w czasie kryzysu.

Co to oznacza? Mieszkańcy mogą mieć większą pewność, że działania podejmowane w czasie kryzysu będą przejrzyste i oparte na jasnych zasadach. Zwiększa to kontrolę demokratyczną w sytuacjach nadzwyczajnych.

Urzędnicy ds. ochrony konsumentów zyskują nowe narzędzia do karania firm, które kierują manipulacyjne lub szkodliwe reklamy do dzieci. Od 1 lipca wchodzi w życie zaostrzona markedsføringsloven (ustawa o marketingu). Norweski Urząd ds. Konsumentów (Forbrukertilsynet) zyskuje prawo nakładania kar finansowych (do 25 milionów NOK) za reklamę naruszającą „dobry przekaz marketingowy” wobec dzieci.

Co to oznacza? Rodzice mogą być spokojniejsi, że ich dzieci nie będą tak łatwo narażone na presję zakupową, np. w grach mobilnych czy mediach społecznościowych. Nowe przepisy precyzują, że reklama nie może m.in. wywoływać u najmłodszych kompleksów na punkcie wyglądu, grać na ich niepewności społecznej ani zachęcać do niebezpiecznych zachowań

Nauczyciele mogą interweniować fizycznie, aby przywrócić porządek – o ile zachowają zasady proporcjonalności. Jednocześnie zwiększono nadzór nad przedszkolami i sposobem wykorzystywania publicznych dotacji.

Co to oznacza? Zmiany mogą wpłynąć na zwiększenie bezpieczeństwa i przejrzystości w placówkach edukacyjnych – zarówno dla dzieci, jak i rodziców.

Kluby sportowe mogą teraz legalnie przetwarzać dane osobowe, by chronić młodych przed przemocą, nękaniem i przestępstwami seksualnymi.

Co to oznacza? Większe bezpieczeństwo dzieci uczestniczących w zajęciach sportowych i skuteczniejsza weryfikacja osób pracujących z młodzieżą.

Ułatwiono procedury związane z instalacją paneli słonecznych. Ponadto zagwarantowano, że w przypadku deficytu energii gospodarstwa domowe i małe firmy będą traktowane priorytetowo.

Co to oznacza? Mieszkańcy mogą łatwiej inwestować w ekologiczne rozwiązania, a jednocześnie mieć pewność, że ich podstawowe potrzeby energetyczne będą chronione.

Od 1 lipca wszystkie gminy w Norwegii muszą zapewnić mieszkańcom odbiór szkła i metalu bezpośrednio z gospodarstw domowych. Samorząd ma obowiązek zorganizować domową zbiórkę odpadów szklanych i metalowych. Rozszerzono obowiązujące od lat przepisy antysmogowe – zakazano używania paliw kopalnych (gazu) do tymczasowego ogrzewania na budowach. Dopuszczono tylko nieliczne wyjątki technologiczne (np. przy specjalistycznym betonowaniu).

Co to oznacza? Mieszkańcy Norwegii muszą jeszcze staranniej segregować odpady – możliwe, że otrzymają nowe pojemniki na szkło i metal, które będą regularnie odbierane sprzed domu. Dla środowiska oznacza to wyższy poziom recyklingu cennych surowców i mniejszą ilość śmieci zmieszanych. Polacy przyzwyczajeni do innych systemów segregacji powinni zwrócić uwagę na lokalne wytyczne, by prawidłowo oddzielać szkło, metale, tekstylia itp. Z kolei firmy budowlane (często zatrudniające polskich fachowców) muszą zmienić praktyki grzewcze – zamiast piecyków gazowych stosować elektryczne lub inne ekologiczne źródła ciepła.

Nowe przepisy zakazują anonimowych wpłat na partie polityczne. Wszystkie większe darowizny muszą być zarejestrowane.

Co to oznacza? Zwiększa się transparentność życia politycznego, co może pozytywnie wpłynąć na zaufanie obywateli do partii i instytucji państwowych.

– Wprowadzenie obowiązku elektronicznej identyfikacji przy zawieraniu umów z dostawcami prądu,
– Nowe przepisy o poufności w służbach,
– Możliwość dłuższej pracy dla żołnierzy zawodowych (nie muszą kończyć służby w wieku 60 lat),
– Zmiany w postępowaniu policyjnym wobec nieletnich – z naciskiem na ochronę ich praw.

Zmiany wchodzące w życie 1 lipca 2025 r. mają na celu poprawę jakości życia, bezpieczeństwa i przejrzystości w wielu obszarach. Dotykają one niemal każdego – od rodziców i dzieci, przez studentów i pracowników, po osoby kupujące nieruchomości czy prowadzące działalność gospodarczą. Według władzm dla mieszkających w Norwegii oznacza to bardziej przewidywalne i uczciwe warunki życia oraz większą ochronę w codziennych sytuacjach.