Praca ponad etat i nadgodziny: w tych przypadkach przysługuje dodatkowe wynagrodzenie

W artykule przedstawiamy, czego zgodnie z ustawą może wymagać od zatrudnionych pracodawca i kiedy pracownik może domagać się dodatku do pensji za pracę ponad etat.

Zgodnie z norweskim kodeksem pracy (arbeidsmiljøloven) podstawowy czas pracy nie powinien przekraczać 9 godzin w ciągu doby i łącznie 40 godzin w ciągu 7 dni. Często w umowach z pracodawcami znajdują się jednak zapisy, które ustanawiają krótszy dzienny i tygodniowy czas pracy – w wielu firmach w Norwegii podstawowy tygodniowy wymiar pracy wynosi 37,5 godziny.

Są to podstawowe przepisy regulujące normalny czas pracy – istnieją jednak wyjątki, które pozwalają pracownikom na wypracowanie większej liczby godzin w tygodniu. W zależności od sytuacji będzie tu mowa o pracy dodatkowej (merarbeid) lub nadgodzinach (overtidsarbeid).

O dodatkowej pracy mówimy, kiedy pracownik wypracuje więcej godzin, niż zakładała umowa, ale jednocześnie nie więcej niż maksymalny czas regulowany przez kodeks pracy. Oznacza to, że jeśli pracownik, który zgodnie z umową powinien pracować tygodniowo 37,5 godziny, przepracuje w danym tygodniu 40 godzin, to nadplanowe 2,5 godziny będą traktowane jako merarbeid.

Aby pracodawca mógł zlecić pracownikowi dodatkowe godziny, musi istnieć ku temu konkretna, tymczasowa potrzeba – np. większy ruch w sklepach w okresie przedświątecznym. W takich przypadkach norweski kodeks pracy nie przewiduje za nadplanowe godziny dodatku pieniężnego, chyba że taki zapis zawarty jest w konkretnej umowie lub układzie zbiorowym.

Jeśli czas pracy w ciągu tygodnia przekroczy maksimum zapisane w kodeksie, każda godzina powyżej 40 godzin tygodniowo traktowana jest jako nadgodziny (overtidsarbeid) i przysługuje za nią – oprócz zwykłej stawki godzinowej – dodatkowe wynagrodzenie. Dodatek powinien wynosić minimum 40 proc. stawki, którą pracownik otrzymuje za pracę wykonaną w ramach podstawowego czasu.

W wielu norweskich firmach, które podpisały z pracownikami odpowiednie umowy, istnieje też opcja odbioru nadgodzin (avspasering) – warto pamiętać, że korzystający z tego zapisu pracownicy nie tracą prawa do dodatku do pensji za nadgodziny.

Tak jak praca dodatkowa, nadgodziny mogą zostać wprowadzone tylko w przypadku sytuacji, które wyraźnie tego wymagają – wówczas pracownik ma obowiązek wyrazić zgodę na pracę ponad etat, chyba że przemawiają za tym ważne kwestie zdrowotne lub osobiste.

Obowiązują jednak ścisłe limity nadgodzin, które pracownik może wypracować w określonym czasie. Zgodnie z norweskim kodeksem pracy może być to maksymalnie 10 nadgodzin w tygodniu, ale nie więcej niż 25 nadgodzin w ciągu czterech następujących po sobie tygodni, a także łącznie do 200 nadgodzin w ciągu roku.

W przypadku wszystkich nadgodzin, które przekraczają dopuszczalne limity, pracownik musi wyrazić na nie zgodę, a pracodawca zawrzeć odpowiednie umowy ze związkami zawodowymi lub uzyskać specjalne zezwolenie od Inspekcji Pracy (Arbeidstilsynet).

Wszyscy pracownicy, których pracodawcy nie przestrzegają powyższych przepisów, powinni zgłosić ten fakt Inspekcji Pracy.