Znaki pamięci o zbrodni Breivika

Rana, która się nie zagoi

Autorem niezwykłego „pomnika" upamiętniającego wydarzenia z 2011 roku jest szwedzki artysta Jonas Dahlberg. I chociaż pomysł „Rany pamięci" wywołał wiele sprzecznych opinii, wykonanie instalacji ostatecznie dojdzie do skutku. 

- Chociaż staliśmy dokładnie na miejscu, gdzie wielu ludzi straciło życie, natura zaczęła już przysłaniać wszystkie ślady - wspomniał artysta w opisie projektu - Podobnie jak otwarta, która następnie zamienia się w bliznę.

Źródło: guardian.com

Zamiast więc budować klasyczny pomnik, Dahlberg postanowił skupić się na naturze. Komisja, która wybrała projekt spośród setek pozostałych, wyróżniła pracę Szweda za odwagę i pomysł:

- Pusta przestrzeń przywołuje poczucie nagłej straty połączonej z trwałą tęsknotą i wspomnieniem tych, którzy odeszli. Projekt jest odważny i radykalny. Odwołuje się do tragicznych wydarzeń w fizyczny i bardzo bezpośredni sposób.

Projekt artysty to 3,5-metrowa przestrzeń, przecinająca cypel półwyspu Sørbråten. Ma przedstawiać brak, nieobecność, która nigdy nie zostanie zastąpiona czy uzupełniona. Według artysty ta rana nigdy się nie zabliźni. Projekt będzie gotowy już jutro – w czwartą rocznicę.

Pamięć wśród drzew

W zeszłym tygodniu ukończono kolejny pomnik. Tym razem, w przeciwieństwie do „Rany pamięci", ten znajduje się już na wyspie Utøya. Jest to metalowy krąg zawieszony na sosnach za pomocą linek. Na powierzchni metalu wygrawerowano nazwiska osób, które zginęły na wyspie. Instalację zaprojektowali architekci z Bergen i nazwali ją „Lysningen".

 Źródło: thelocal.no

- Ten pomnik jest nie tylko dla tych, co stracili swoich bliskich na Utøya, ale dla wszystkich zwiedzających - powiedział Kolbein Fridtun, którego córka Hanne Kristine została zabita przez Breivika - Mam kulkę w gardle, kiedy tu stoję. To chyba nic dziwnego, imię mojej córki widnieje na tym kręgu.

Oficjalne odsłonięcie pomnika przewidziane jest na dzień czwartej rocznicy zamachu. Jednak dzisiaj, w przeddzień rocznicy, okazało się, że na instalacji nie będzie 9 nazwisk, ponieważ bliscy 9 ofiar nie wyraziły na to zgody.

Hołd i inspiracja

Oprócz znanych już na całym świecie instalacji, pojawiają się co jakiś czas nowe dzieła sztuki inspirowane tragicznym wydarzeniem lub mające formę hołdu dla ofiar zamachu. Wśród nich są wystawy fotograficzne, obrazy, piosenki, sztuki teatralne, filmy czy teksty literackie - nie tylko tworzone w Norwegii, na przykład w Bommersvik w Szwecji znajduje się rzeźbiona tablica pamiątkowa poświęcona ofiarom tragedii.

Pamięć o... zbrodniarzu?

Bardzo silne i sprzeczne reakcje wywołał pomysł wystawy związanych z zamachem rzeczy osobistych Andersa Breivika w jednym z gmachów rządowych w Oslo, gdzie zginęło 8 osób (przeczytaj: Wystawa o sztuce zabijania). Trudno mówić tu o znaku pamięci jako hołdzie złożonym ofiarom zamachu.

fot. commons.wikipedia.org/Politiet

Decydujący o jutrzejszym otwarciu wystawy mówią o uporaniu się z traumą zbiorowej pamięci Norwegów. Jednak spora część głosów przeciwnych wystawie obawia się stworzenia „galerii sławy" zbrodniarza.

***

Jutro przypada czwarta rocznica zamachu, którego dokonał Breivik, zabijając 77 osób. Czy sztuka pomoże Norwegom poradzić sobie z tym tragicznym wydarzeniem?