Fiordy, blisko 900-letni kościół i malowidła naskalne. Wyjątkowa lista światowego dziedzictwa UNESCO w Norwegii

Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) po raz pierwszy przyjęła norweski obiekt na listę światowego dziedzictwa w 1979 roku. Pionierem okazało się Bergen i szereg zabytkowych budynków Bryggen oraz urnes stavkirke – kościół klepkowy w Urnes.

Bryggen, zlokalizowane w Bergen, to historyczne nabrzeże, które jest uważane za jedno z najważniejszych miejsc kultury hanzeatyckiej w Norwegii. Stanowi rząd drewnianych budynków z charakterystycznym szkieletem zwróconym w kierunku fiordu. Część obiektów strawił pożar, który wybuchł w 1955 roku. Odbudowano je 15 lat później. Lokalizacja pełni obecnie funkcje turystyczną. Mieszczą się tutaj sklepy, restauracje oraz muzea.

Kościół w Urnes zbudowano około 1130 roku. Konstrukcję nazywa się arcydziełem rzemiosła drewnianego. Budynek posiada drewniane ściany i dach pokryty drewnianymi klepkami, które nadają mu charakterystyczny wygląd. Obiekt posiada również bogato zdobione elementy, takie jak rzeźbione, drewniane kolumny. Kościół znajduje się w Urnes, (gm. Luster, okręg Vestland). Choć datuje się go na 1130 rok, część belek wykorzystanych do budowy stanowią elementy obiektu sakralnego pochodzące z XI wieku.

Røros ma długą historię związaną z przemysłem górniczym i hutniczym, zwłaszcza w zakresie produkcji miedzi. Miasto szybko stało się jednym z najważniejszych ośrodków górniczych w Norwegii. Liderem tej części gospodarki było przez ponad 300 lat – od 1644 do 1972 roku. W drugiej połowie XVII wieku miejscowość całkowicie zniszczyły wojska szwedzkie. W następnych latach zostało w pełni odbudowane i kontynuowało działalność górniczą do 1977 roku. Obecnie przyciąga turystów zabytkowym centrum, bogatą historią i pozostałościami kultury.

Rysunki naskalne z Kåfjord, Jiepmaluokta i Amtmannsnes, a właściwie petroglify (elementy wykute w skale) datowane są na okres 4200-500 r.p.n.e. Przedstawiają zwierzęta żyjące w obszarze podbiegunowym. Badacze uznają, że stanowią wkład w określenie kultury i wierzeń ludzi zamieszkujących Norwegię ponad 5 tysięcy lat temu. Poza ukazaniem fauny, przedstawiają także łodzie, narzędzia i symbole. Naukowcy doszukują się w nich scen typowych dla społeczeństw łowieckich oraz rybackich.

Archipelag Vega znajduje się 260 km na południe od Mo i Rana (Nordland). W porównaniu z innymi wyspami, okolica nie jest mocno narażona na presję ze strony turystów. Pozwoliło to zachować naturalny charakter miejsca. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki kamienia. Bliżej współczesności, tutejsza ludność utrzymywała się głównie z rybołówstwa. W okresie średniowiecza Vegaøyan stał się ważnym ośrodkiem dystrybucji puchu edredonowego. Jego ciągła sprzedaż pozwoliła zaspokoić potrzeby życiowe ponad 30 proc. mieszkańców wysp. Kaczki utrzymały miejsca lęgowe na archipelagu do dzisiaj.

W Norwegii, w latach 1816–1852, stworzono 4 z 34 punktów pomiarowych Południka Struvego. Instalacja, znana także jako Łuk Struvego, to sieć punktów triangulacyjnych. Narzędzie wykorzystywane jest w geodezji. Stanowi metodę wyznaczania współrzędnych za pomocą układu trójkątów. 34 oryginalne punkty pomiarowe Południka Struvego powstały  na terenie ówczesnej unii Szwecji i Norwegii oraz Imperium Rosyjskiego, pod nadzorem rosyjskiego naukowca Friedricha Georga Wilhelma von Struvego. Miały pomóc zbadać dokładny kształt i rozmiar ziemi.

Obecnie punkty triangulacyjne Południka Struvego zlokalizowane są w 11 państwach – od Mołdawii po Norwegię. W kraju fiordów można je podziwiać w Baelljasvarri i Lodiken (Kautokeino), Lille-Reipas (Alta), Fuglenes (Hammerfest).

Fiordy zachodniej Norwegii – Geirangerfjord i Nærøroyfjord – należą do najdłuższych i najgłębszych na Ziemi. Ich wysokość sięga 1400 m.n.p.m. oraz 500 m.p.p.m. Krajobraz charakteryzuje się bogactwem flory i fauny Norwegii oraz licznie występującymi wodospadami i potokami. Turyści mogą zwiedzać okolicę pieszo lub płynąć kajakiem. Branża turystyczna w okolicy Geirangerfjord i Nærøyfjord nie stworzyła krzykliwej infrastruktury, przez co zachowany został naturalny charakter miejsca.

W Rjukan i Notodden na początku XX wieku norweska firma Norsk Hydro założyła kompleks przemysłowy. Został założony na potrzeby dostarczania do Europy nawozów sztucznych, które produkowano z azotu pozyskiwanego z powietrza. Na kontynencie obserwowano wówczas wzrost zapotrzebowania na produkty rolne. Robotnicze miasta wpasowano do otaczającego krajobrazu – stromych gór, wodospadów i dolin rzecznych. Okolicę uznaje się za przykład idealnego połączenia uprzemysłowienia z krajobrazem przyrodniczym. Poza domami mieszkalnymi powstały tutaj m.in. hydroelektrownie, linie przesyłowe, fabryki, systemy transportowe i instytucje socjalne.

24 kwietnia w Centrum Światowego Dziedzictwa Vega otwarto wystawę dokumentującą obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Norwegii. Dołączono do niej opisy lokalizacji z innych państw świata. Zaprojektowano ją w kilku językach. Posiada także elementy interaktywne. Zainstalowano ją na archipelagu Vega oraz w Alcie. W późniejszym terminie instalacje trafią do innych norweskich Centrów Światowego Dziedzictwa. – Wszyscy jesteśmy spadkobiercami wytworów światowej kultury. UNESCO jest wyjątkowo ważne. Norweskie dziedzictwo występuje na liście razem z miejscami takimi jak Notre-Dame w Paryżu, Taj Mahal w Indiach czy Machu Picchu w Peru – tłumaczy Hanna Geiran z norweskiego Archiwum Narodowego.

Norwegia posiada także pięć miejsc wpisanych na Listę informacyjną UNESCO. Stanowi ona zbiór lokalizacji uznanych za zasługujące na wpis na Listę światowego dziedzictwa. Przyjęło się, że znajdują się na nich obiekty, które państwo zgłosi na listę UNESCO w ciągu 10 lat od daty zgłoszenia. Kraj fiordów zaproponował wpisanie obszaru Tysfjord oraz Parku Narodowego Rago w Nordland, archipelagu Lofotów, archipelagu Svalbardu, wysp Jan Mayen oraz Bouveta, a także spuścizny wikingów – statków w Vestfold i kamieniołomów w Hyllestad.

Źródła: UNESCO, Norweskie Archiwum Narodowe, MojaNorwegia.pl