Strona korzysta z plików cookies

w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.

Przejdź do serwisu

Rozlicz podatek za 2023

Rozrywka

Jul – od pogańskich tradycji wikingów po chrześcijańskie święto Bożego Narodzenia.

Udostępnij
na Facebooku
2
Jul – od pogańskich tradycji wikingów po chrześcijańskie święto Bożego Narodzenia.

Chrześcijaństwo na stałe zadomowiło się w Norwegii w pierwszej połowie XI wieku. Dlatego również i w kraju fiordów już niedługo będziemy obchodzili święto, które Norwegowie nazywają w swoim języku „Jul".

Wspominamy wówczas dzień narodzenia Jezusa Chrystusa w betlejemskiej stajence. Jak świętowano Jul, zanim  zaczęto w Norwegii wznosić kościoły i praktykować wiarę w jedynego Boga?


Skąd nazwa Jul?


Etymologii tego słowa należy doszukiwać się w języku staronordyckim (w użyciu ok. XVIII-XIV wiek) - w wersji jól, bądź jólablót. Słowa te odnoszą się do pogańskiego okresu świątecznego od końca grudnia do połowy stycznia, związanego z przesileniem zimowym (Midvinterdagen), kiedy to ciemności miały dobiegać końca, a dni stawały się dłuższe i jaśniejsze.

Król Håkon Dobry (933-961), który jako pierwszy próbował zastąpić wiarę w starych bogów wśród wikingów, wiarą w Jezusa Chrystusa, nakazał w pierwszej połowie X wieku świętować Jul dnia 25 grudnia według kalendarza juliańskiego, tak, jak czyniono to w całej ówczesnej chrześcijańskiej Europie. Z czasem, nowa wiara zakorzeniła się w Norwegii, a nazwa Jul została płynnie przeniesiona na nowy grunt.

pogańskie święta
Źródło: kortreist.no


Jakie tradycje wiążą się z pogańskim świętem Jul u wikingów?


Jul był przede wszystkim celebracją nadchodzących, jaśniejszych i coraz cieplejszych dni.  Pożegnaniem ciemności, oraz surowego zimna towarzyszącego tej porze roku w Skandynawii.  Świętem, podczas którego składano ofiary (blót), przede wszystkim najważniejszemu z bogów wikińskiego panteonu - Odynowi oraz Frøyowi, który był bogiem płodności, a także duchom zmarłych przodków. Proszono o rychłe zapanowanie słońca na nieboskłonie oraz o dobre plony w nadchodzącym roku i dostatek dla każdego domostwa.

Średniowieczne sagi islandzkie często odnoszą się do święta Jul, niemniej jednak nie wiemy dokładnie jak przebiegały świąteczne obrzędy. Pewne jest jednak to, iż był to czas ucztowania, suto zastawionych stołów, oraz lejącego się litrami w gardła biesiadników piwa i miodu. Kontynuując te tradycje do tej pory każdego roku w Norwegii produkuje się specjalne serie piwa świątecznego (juleøl) oraz napoju świątecznego (julebrus).

Z przekazów Adama z Bremy (kronikarza żyjącego w XI wieku) dowiadujemy się, iż zwyczajem arystokracji było składanie krwawej ofiary z niewolnika w świątyni w Uppsali (znajdowała się w Szwecji, czczono w niej nordyckich bogów), co dziewięć lat. Rytuał ten również miał być związany z obchodami święta Jul. O ile nie możemy być pewni, czy faktycznie praktykowano składanie ofiar z ludzi, o tyle rytualne zabijanie zwierząt jako ofiary dla bogów można uznać za niemal pewne.

pogański jul
Źródło: sergetheconcierge.typepad.com
 


Julebukken i Julenissen


Kozioł (bukken) jest symbolem, który do dziś możemy w Norwegii odnaleźć pośród innych, tradycyjnych symboli bożonarodzeniowych. Jako ozdoby wiesza się koziołki wykonane ze słomy na choince, lub wycinanymi z papieru stroi dom, lub świąteczny stół.  I ten symbol możemy wiązać z przedchrześcijańskimi tradycjami, kozioł bowiem był zwierzęciem przypisanym bogu o imieniu Tor - władał burzą i piorunami, między innymi patronował wojownikom podczas bitew. To dla niego podczas święta Jul, wikingowie składali ofiarę z kozła, aby zapewnić sobie pomyślny rok  i obfite plony.

Jul zawsze kojarzony był ze świętem, podczas którego dawano prezenty i je otrzymywano. Zanim znany nam głównie z reklam Coca-Coli białobrody starzec w czerwonym stroju zajął dogodne miejsce wśród świątecznych symboli, w Norwegii prezenty dzieciom i dorosłym przynosiły świąteczne skrzaty. Nissen to właśnie skrzat. Te fantastyczne postaci głęboko zakorzenione w wierzeniach ludowych krajów nordyckich, być może sięgają również czasów wikingów. Tego nie możemy być pewni. Niemniej, również dla nich według tradycji zostawia się w Norwegii miseczkę z kaszą na zewnątrz, lub na stole, aby w ten świąteczny czas były ludziom przychylne i obdarowały zwłaszcza dzieci wymarzonymi prezentami.

Julbocken. Autor: John Bauer
Julbocken. Autor: John Bauer (1912), źródło: wikipedia.org




Reklama
Gość
Wyślij
Komentarze:
Od najnowszych
Od najstarszych
Od najnowszych


Imię Nazwisko

22-12-2013 11:29

o jakim chrzescijanstwie piszesz? obecne tak, ale nie pierwsi chrzescijanie.
Historia zwyczajów bożonarodzeniowych
Świętowanie urodzin Jezusa: „Pierwsi chrześcijanie nie czcili rocznicy Jego [Jezusa] narodzin, gdyż uważali świętowanie czyichkolwiek urodzin za obyczaj pogański” (The World Book Encyclopedia).
Dzień 25 grudnia: Nie ma dowodów, że jest to dzień narodzin Jezusa. Przywódcom kościelnym chodziło prawdopodobnie o to, by dopasować tę datę do rzymskiego pogańskiego święta obchodzonego w okresie przesilenia zimowego.
Obdarowywanie się, biesiadowanie, zabawy: W pewnej encyklopedii czytamy: „Wiele wesołych praktyk towarzyszących Bożemu Narodzeniu było wzorowanych na Saturnaliach, rzymskim święcie obchodzonym w połowie grudnia. Zapożyczono z niego na przykład wystawne ucztowanie, obdarowywanie się prezentami i palenie świec” (The Encyclopedia Americana). A encyklopedia Britannica — edycja polska zauważa, że „podczas ich [Saturnaliów] trwania zawieszano wszelką pracę i interesy”.
Świąteczne lampki: Jak podaje pewne dzieło, aby uczcić przesilenie zimowe i przepędzić złe duchy, w Europie domy dodatkowo „oświetlano i dekorowano gałązkami wiecznie zielonych roślin” (The Encyclopedia of Religion).
Jemioła, ostrokrzew: „Druidzi przypisywali magiczne właściwości zwłaszcza jemiole. Wiecznie zielony ostrokrzew był czczony jako zwiastun powrotu słońca” (The Encyclopedia Americana).
Choinka: „Występujący wśród pogańskich narodów Europy kult drzew przetrwał po przyjęciu przez nie chrześcijaństwa”. Kult ten zachował się między innymi w „tradycji ustawiania choinki przy wejściu lub we wnętrzu domu podczas wakacji zimowych” (Britannica — edycja polska).

Reklama
Facebook Messenger YouTube Instagram TikTok