Nadgodziny, praca dodatkowa i w wigilię. Ile godzin można pracować 24 grudnia?

Jak informuje Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet), w Norwegii ustawa o środowisku pracy (arbeidsmiljøloven) rozróżnia trzy rodzaje godzin pracy: etat/normalne godziny pracy (alminnelig arbeidstid), dodatkową pracę (merarbeid) i nadgodziny (overtidsarbeid).

Ustawa o środowisku pracy określa limity alminnelig arbeidstid. Główna zasada jest taka, że czas pracy nie może przekraczać 9 godzin w ciągu 24 godzin i 40 godzin w ciągu siedmiu dni.

Pracownik i pracodawca zwykle nie mogą uzgodnić normalnego czasu pracy, który jest dłuższy, niż reguluje to ustawa. Mogą jednak dogadać się i ustalić krótsze dzienne i tygodniowe godziny pracy, co nie jest rzadkością. Inspekcja Pracy informuje, że wielu norweskich pracowników zgodziło się na tygodniowy czas pracy wynoszący 37,5 godziny.

Są to podstawowe przepisy regulujące normalny czas pracy – istnieją jednak wyjątki, które pozwalają pracownikom na wypracowanie większej liczby godzin w tygodniu. W zależności od sytuacji będzie tu mowa o pracy dodatkowej (merarbeid) lub nadgodzinach (overtidsarbeid).

O merarbeid mówimy, kiedy pracownik wypracuje więcej godzin, niż zakładała umowa, ale jednocześnie nie więcej niż maksymalny czas regulowany przez kodeks pracy. Oznacza to, że jeśli pracownik, który zgodnie z umową powinien pracować tygodniowo 37,5 godziny, przepracuje w danym tygodniu 40 godzin, to nadplanowe 2,5 godziny będą traktowane jako merarbeid.

Aby pracodawca mógł zlecić pracownikowi dodatkowe godziny, musi istnieć ku temu konkretna, tymczasowa potrzeba – np. większy ruch w sklepach w okresie przedświątecznym. W takich przypadkach norweski kodeks pracy nie przewiduje za nadplanowe godziny dodatku pieniężnego, chyba że taki zapis zawarty jest w konkretnej umowie lub układzie zbiorowym.

Jeśli czas pracy w ciągu tygodnia przekracza maksimum zapisane w kodeksie, każda godzina powyżej 40 godzin tygodniowo traktowana jest jako nadgodziny (overtidsarbeid) i przysługuje za nią – oprócz zwykłej stawki godzinowej – dodatkowe wynagrodzenie.

Arbeidstilsynet informuje, że pracodawca może wymagać od pracowników pracy do 10 godzin nadgodzin tygodniowo, ale nie więcej niż 25 godzin w ciągu czterech kolejnych tygodni i tylko do 200 nadgodzin w ciągu roku. Od tej zasady są jednak wyjątki, opisane tutaj. 

- Jeżeli istnieje potrzeba wyrobienia większej ilości nadgodzin, niż reguluje to ustawa, pracodawca musi uzyskać na to zgodę od każdego pracownika z osobna. Ponadto szef musi albo zawrzeć umowę ze związkiem zawodowym, albo wystąpić o pozwolenie do Inspekcji Pracy - tłumaczy Anette Østmo Farstad z Arbeidstilsynet, cytowana w komunikacie prasowym.

Inspekcja pracy wyjaśnia, że dodatek za nadgodziny powinien wynosić minimum 40 proc. stawki, którą pracownik otrzymuje za pracę wykonaną w ramach podstawowego czasu.

W wielu norweskich firmach, które podpisały z pracownikami odpowiednie umowy, istnieje też opcja odbioru nadgodzin (avspasering) – warto pamiętać, że korzystający z tego zapisu pracownicy nie tracą prawa do dodatku do pensji za nadgodziny. - Niemniej jednak należy podkreślić, że pracownikom należy zawsze wypłacać ustawowy dodatek za nadgodziny. Mają do tego prawo, nawet jeśli uzgodniono odbiór nadgodzin. Mamy wrażenie, że jest wielu, którzy o tym nie wiedzą - zaznacza Østmo Farstad.

Ustawa o środowisku traktuje pracę w wigilię jako pracę wykonywaną w niedzielę. Mówi o tym w § 10-10 ustawy o środowisku pracy. Przepis określa, że 24 grudnia pracować można do godziny 15, a jeśli ktoś ma pracować w wigilię po godzinie 15, muszą być spełnione odpowiednie warunki, a praca zostać uznana za konieczną -  ta regulacja dotyczy np. pracowników biurowych. Jednak inne przepisy określające ramy godzin pracy w wigilię obowiązują sprzedawców w sklepach (zgodnie z ustawą o dniach wolnych od pracy).

W tym przypadku główną zasadą jest to, że sklepy w wigilię muszą zostać zamknięte o 16.00.  Wyjątkiem są punkty sprzedaży, np. stacje benzynowe, kioski, o których mówi § 5 ustawy. Pracownicy zatrudnieni w nich będą więc pracować w innych godzinach niż standardowe, uregulowane w arbeidsmiljøloven.


arbeidstilsynet, lovdata