1

Musimy rozróżnić pomiędzy nadgodzinami w rozumieniu Ustawy o środowisku pracy (arbeidsmiljøloven) i danych przez nia ram czasu pracy, a nadgodzinami według organizacji czasu pracy danego przedsiębiorstwa (ewentualnie umowy zbiorowej).

§ 10-6 Ustawy o środowisku pracy zawiera zasady regulujące możliwość korzystania z nadgodzin. Pracować w nadgodzinach można jedynie wtedy, kiedy występuje szczególna i pilna czasowo potrzeba. Poniżej znajduje się kilka przykładów sytuacji, w których dopuszczalna będzie praca w nadgodzinach:

1. Kiedy nieprzewidziane zdarzenia lub nieobecności wśród pracowników zakłóciły, albo grożą zakłóceniem normalnej pracy firmy.

2. Kiedy praca w nadgodzinach lub praca dodatkowa jest konieczna by zapobiec uszkodzeniu instalacji, maszyn, surowców lub produktów.

3. Kiedy pojawi się nieprzewidziana presja pracy/presja czasowa.

4. Kiedy ze względu na brak siły roboczej ze specyficznymi kompetencjami, wahania sezonowe itp. wystąpi szczególna presja czasowa.

Zwróć uwagę na to, że ustawa dopuszcza pewną elastyczność, tak, że czas pracy w niektórych tygodniach, w których występuje duże obciążenie pracą, może przekroczyć ramy zakreślone przez ustawę bez pociągnięcia za sobą konieczności płacenia za nadgodziny. Oznacza to, że przedsiębiorstwa, które np. Doświadczają wahań sezonowych w obrotach, mogą zwiększyć ilość godzin roboczych w tygodniach, o których z doświadczenia wiedzą, iż wymagają większego wkładu pracy, a odpowiednio zredukować ilość godzin roboczych w tygodniach, w których obciążenie pracą jest mniejsze Taką elastyczność można osiągnąć jeśli firma opracuje rozkłady zajęć dla swoich pracowników oparte o wyliczanie średniego czasu pracy. W skali roku czas pracy nie może przekroczyć określonych przez prawo 40 godzin na tydzień. Zobacz dokładniejsze omówienie tego zagadnienia w akapicie 8.12

Nadgodziny w świetle Ustawy o środowisku pracy (arbeidsmiljøloven) (01.01.2006)

Ramy czasu pracy zapisane w Ustawie o środowisku pracy będą punktem wyjściowym dla ustalenia liczby nadgodzin, które dana osoba może przepracować.

Dla pracowników pracujacych w dzień, nadgodziny, zgodnie z Ustawą o środowisku pracy, oblicza się następująco:

Nadgodziny w świetle Ustawy o środowisku pracy

• Czas pracy przekraczający 9 godzin dziennie

• Czas pracy przekraczający 40 godzin tygodniowo

Pracobiorcy pracujący w systemie zmianowym mają prawo do zapłaty za nadgodziny, jeśli pracują więcej niż 9 godzin na dobę lub więcej niż ta liczba godzin, która zgodnie z Ustawą stanowi maksymalną granicę dla tego systemu zmianowego, w którym dana osoba pracuje.

W przedsiębiorstwach praktykujących system z wyliczaniem średniego czasu pracy, strony mogą zawrzeć umowę o tygodniowym czasie pracy wynoszącym 54 godziny, nie skutkującym nadgodzinami, por. § 10-5 (2). W przedsiębiorstwach niezwiązanych umowami zbiorowymi można ustalić średni tygodniowy czas pracy na 48 godzin i nie będzie to skutkowało nadgodzinami.

Nadgodziny w świetle umów zbiorowych

Z doświadczenia wiemy, że wiele przedsiębiorstw zajmujących się handlem towarami stosują praktykę wypłacania wynagrodzenia za nadgodziny odpowiadającego kwocie wynikającej z Porozumienia krajowego (umowa zbiorowa pomiędzy H&K a Organizacją Branży Handlowo- usługowej (HSH= Handels- og Servicenæringens Hovedorganisasjon, organizacja pracodawców))

Zatem wynagrodzenie za nadgodziny generalnie wypłaca się w następujących sytuacjach:

Nadgodziny w świetle umów zbiorowych

Zatrudnieni na pełny etat:

• Praca wykraczająca poza grafik (ilość godzin) przewidziany dla pracowników pełnoetatowych

• Praca powyżej 9 godzin w jednym dniu

• Praca powyżej 37,5 godziny w ciągu tygodnia

Zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin:

• Praca wykraczająca poza ustalony czas pracy. Kiedy praca odbywa się w godzinach po zamknięciu przedsiębiorstwa.

• Praca powyżej 9 godzin dziennie

Przykład 1
Nadgodziny
Dodatkowa pomoc/osoba wezwana jest jednego dnia, by pracować od godziny 10.00 do 19.30, włączając w to 30 minutową przerwę na posiłek. Sklep jest normalnie otwarty do 17.30. Pracodawca przestrzega konsekwentnie przepisów dotyczących nadgodzin zawartych w ustawie o środowisku pracy. Za pracę w tym dniu pracodawca ma prawo do normalnego wynagrodzenia za 9 godzin.

Przykład 2
Nadgodziny Pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin, który zgodnie z umową pracuje w każdy poniedziałek od godziny 12.00 aż do godziny zamknięcia- 19.00, poproszony jest, by jednego dnia pracował do godziny 21.00. Tego dnia pracobiorca ma przerwy o łącznej długości 60 minut, z czego 30 minut przypada pomiędzy godziną 19.00 a 19.30. Firma stosuje taką sama praktykę jaka wynika z umowy zbiorowej (skonsultuj to np. z Porozumieniem krajowym) jak chodzi o obliczanie wynagrodzenia za nadgodziny.

Za pracę w tym dniu pracobiorca ma prawo do następujacego wynagrodzenia:

Zwyczajna pensja:
Oblicza się ją za czas pracy od godziny 12.00 do godziny 19.00 (włączając w to 30 minutową przerwę na posiłek). Czas pracy netto wynosi 6,5 godziny.

Nadgodziny:
Stanowią tą pracę jaką pracobiorca wykonał po tym, kiedy jego praca normalnie powinna była się zakończyć, tj. po godzinie 19.00. Łącznie pracobiorca powinien otrzymać wynagrodzenie za nadgodziny za 1,5 godziny (2 godziny- 0,5 godziny przerwy).

Wynagrodzenie za nadgodziny

Za każdy zcas pracy, który jest zdefiniowany jako nadgodziny, należy, zgodnie z Ustawą i umowami zbiorowymi, wypłacić dodatek do standardowego wynagrodzenia za godzinę.

Ustawa o środowisku pracy § 10-6 (11): Dodatek za nadgodziny powinien wynosić minimum 40% normalnej stawki za godzinę.

Zgodnie z umową zbiorową zazwyczaj stosuje się następujące stawki:
100% dodatku na godzinę

• Niedziele i święta .

• 1. i 17. maj.

• Praca w dniu poprzedzającym niedzielę lub dzień świąteczny, między godziną 21:00 a 08:00.

50% dodatku na godzinę:

• Wszystkie pozostałe nadgodziny .

Przykład 3
Obliczanie nadgodzin
Pracobiorca zostaje zaangażowany jako dodatkowa pomoc na jeden dzień i pracuje od godziny 10.00 do 21.00. W ciągu dnia pracy ma 2 przerwy na posiłki długości 30 minut. Jego stawka za godzinę wynosi 90 koron.

Pracodawca przestrzega wymogów minimum z ustawy o środowisku pracy, jak chodzi o wyliczanie nadgodzin.

W tym przypadku należy wypłącić następujące wynagrodzenie za nadgodziny:

Przykład 4
Nadgodziny
Pracobiorca jest zatrudniony na pełny etat a jego normalny czas pracy w ciągu jednego dnia jest w godzinach od 9.00 do 17.30, włączając w to 30 minutową przerwę na posiłek. Pewnego dnia otrzymuje polecenie, by pracować od godziny 07.00 do 20.00. Od 17.300 do 18.00 ma dodatkową przerwę na posiłek.

Przedsiębiorstwo stosuje się do ”zbiorówki” jak chodzi o obliczanie nadgodzin. Pracobiorca otrzymuje wynagrodzenie za godzinę w wysokości 90 koron. Za pracę w tym dniu otrzyma on następujące wynagrodzenie za nadgodziny:

Komentarze:
*) Jeżeli praca w nadgodzinach zaczyna się bezpośrednio po zakończeniu się normalnego czasu pracy i przekracza 2 godziny, pracobiorca otrzymuje wynagrodzenie za nadgodziny obejmujące tę przerwę na posiłek (od 17.30 do 18.00).

Ograniczenie możliwości pracy w nadgodzinach

Zgodnie z Ustawą o środowisku pracy praca w nadgodzinach jest dopuszczalna jedynie wtedy, gdy specjalne okoliczności sprawiają, że jest to konieczne. W żadnym przypadku nadgodziny pracowników nie powinny wykraczać poza następujące ramy: (por.§ 10-6 (4)):

• 10 godzin w ciągu jednego tygodnia pracy

• 25 godzin w ciągu 4 następujących po sobie tygodni .

• 200 godzin w ciągu roku kalendarzowego.

Ramy nakreślone w ustawie należy rozumieć tak, że dotyczą one nadgodzin wykraczających poza maksymalne ramy czasu pracy podane w ustawie o środowisku pracy. Przedsiębiorstwo pracujace w systemie 37,5 godziny pracy w tygodniu na każdego pracownika, będzie mogło skorzystać jedynie z 2,5 godziny nadgodzin w każdym tygodniu, zanim ”zje całą pulę” 10 godzin nadgodzin na pracownika, które dopuszcza ustawa.

Nadgodziny wykraczające poza ramy zakreślone przez ustawę
Mogą zostać ustalone w absolutnie specjalnych sytuacjach:

• Przedsiębiorstwa związane umowami zbiorowymi:
  W przedsiębiorstwach związanych umowami zbiorowymi pracodawca i przedstawiciele pracowników/związkowcy mogą zawrzeć umowę o rozszerzonym wykorzystaniu nadgodzin w określonym (ograniczonym) czasie, por. Ustawa o środowisku pracy (arbeidsmiljøloven ), § 10-6 (5).

• Za zgodą Inspekcji Pracy. Ogólnie:
  Nadgodziny wykraczające poza ramy zakreslone przez Ustawę musza zostać zaakceptowane przez Inspekcję Pracy (Ustawa o środowisku pracy § 10-6 (6)).
  Przedsiębiorstwa związane umowami zbiorowymi:
  Nadgodziny wykraczające poza to, co strony mogą zaakceptować na poziomie danego przedsiębiorstwa, musi zostać zaakceptowane przez Inspekcję Pracy.
  Podanie o rozszerzenie dostępu do nadgodzin należy przesłać do Inspekcji Pracy. Załączyć do niego należy referat z konsultacji przeprowadzonych z przedstawicielami pracowników/związkowcami w przedsiębiorstwie. W swojej ocenie Inspekcja Pracy szczególnie bierze pod uwagę zdrowie i pomyślność pracowników.

Vær oppmerksom på at det i perioder på året kan legges inn flere arbeidstimer enn det loven tillater. Det er tillatt når bedriften følger en arbeidsplan basert på gjennomsnittsberegnet arbeidstid. Arbeidstiden må på årsbasis i snitt ikke overstige lovens ramme på 40 timer. Se nærmere omtale i avsnitt 8.11.

Praca w nadgodzinach powyżej 10 godzin w ciągu 7 dni, 25 godzin w ciągu 4 następujących po sobie tygodni lub 200 godzin w ciągu roku, może zostać nakazana jedynie tym pracownikom, którzy w poszczególnych przypadkach wyrazili na to zgodę, por. § 10-6 (7).

Łączny czas pracy (zarówno zwyczajny czas pracy jak i nadgodziny) nie może przekraczać 13 godzin w ciągu doby lub 48 godzin w ciągu siedmiu dni. 48-godzinna granica może być wyliczana średnio za okres 8 tygodni, por. § 10-6 (8).

Pracownik ma prawo do bycia zwolnionym z pracy w nadgodzinach, jeżeli ze względów zdrowotnych lub innych istotnych powodów osobistych o to poprosi. Por. § 10-6 (10).

Wolne/Wcześniejsze wyjście z pracy

Pracodawca i pracobiorca mogą zawrzeć umowę mówiącą, że nadgodziny będą w całości lub częściowo odbierane w formie wolnego (wcześniejszego wyjścia z pracy), por. § 10-6 (12). Ustawa o środowisku pracy umożliwia odebranie nadgodzin w formie wolnego ,ale dodatek za nadgodziny w wysokości minimum 40% musi zostać wypłacony.

Chodzi tu o nadgodziny w rozumieniu Ustawy o srodowiku pracy, tj. powyżej 40 godzin tygodniowo lub 9 godzin dziennie.