Strona korzysta z plików cookies

w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.

Przejdź do serwisu

Rozlicz podatek za 2023

Historia

Droga na północ czy imię króla-karła? O tym, skąd Norwegia zaczerpnęła swoją nazwę

Iga Jaruszewska

19 listopada 2016 08:00

Udostępnij
na Facebooku
Droga na północ czy imię króla-karła? O tym, skąd Norwegia zaczerpnęła swoją nazwę

Norvegia: pierwsza mapa, która obejmuje tylko Norwegię została sporządzona przez Holendra Joana Blaeu (1596-1673). Mapa została wydana w Amsterdamie w 1662. Różne wariacje nazwy Norwegii były używane w ciagu minionych stuleci. wikimedia.org/Joan Blaeu/Morten Aamot Kristiansen/ public domain

Powszechna opinia głosi, że słowo Norge (pol. Norwegia) pochodzi od veien mot nord, czyli drogi w kierunku północnym; drogi na północ. Nie wszyscy jednak zgadzają się z tą etymologią. Według jednego z profesorów nazwa kraju wywodzi się ze staronordyckiego wyrazu nór, oznaczającego cieśninę, bądź też od imienia mitologicznego króla-karła.
Prof. Michael Schulte z Uniwersytetu w Agder jest jednym z autorów Historii Języka Norweskiego (Norsk språkhistorie). To narodowy projekt składający się z czterech tomów. Jego pierwsza część ukazała się w tym roku, natomiast premiera kolejnych trzech zaplanowana jest na przyszły rok.  

W Historii Języka Norweskiego Schulte przyjrzał się ugruntowanej teorii nazwy Norge i opisał kilka jej niedoskonałości. Autor przedstawił także argumenty wskazujące na inną koncepcję powstania nazwy kraju, zgodnie z którą pochodzi ona od staronordyckiego nór o znaczeniu „wąskie albo ciasne wody, cieśnina” spokrewnionego z angielskim słowem narrow. Według Schulte Norge ma też nawiązywać do mitologiczne króla-karła, który nazywał się Nor.

„To tylko etymologia ludowa”

Schulte jest zdania, że dawno założona teoria nazwy kraju jest niedoskonała:

Podczas prac nad Historią Języka Norweskiego uświadomiłem sobie, że tradycyjna interpretacja zawiera wiele niedorzeczności. Nauka uważana jest za racjonalną, ale musimy pamiętać, że została ona ukształtowana przez ideologię i narodowe emocje. Veien mot nord (pol. droga na północ) jest pasującym wyjaśnieniem, które przypomina tradycje narciarskie plemion nordyckich.

Według Schulte droga na północ jest wynikiem tzw. etymologii ludowej, na potrzeby której definicje są z czasem zmieniane i reinterpretowane. Reinterpretacja nazwy kraju miała zacząć się już we wczesnej epoce wikińskiej–gdy Ottar z Hålogaland, norweski żeglarz żyjący pod koniec IX w., nazywał Norwegię Norðmanna land i Norðweg.

Wskazówki w poezji

Schulte zwraca uwagę, że ani w inskrypcjach, ani w poezji, nazwa kraju nigdy nie wystąpiła z literą „ð”. Według niego to czytelna wskazówka, że nazwa nie pochodzi od słowa norð jako jednego z czterech kierunków świata, północy, ale od staronordyckiego nór, które oznacza „wąskie albo ciasne wody, cieśninę’’.

Schulte odnosi się do inskrypcji na kamieniach runicznym z Jellig z ok. 960 r. i z Kuli, datowanego na ok. 1020 r. Te dwie inskrypcje nazywane są „świadectwami chrztu” Danii i Norwegii.

Nazwa Nóregr w poezji skaldycznej rymuje się ze słowami takimi jak stór (duży) i fóru (dla), co według autora wspiera „nor-teorię”:

– W staroskandynawskiej tradycji poezji z X w. istniały surowe wymagania i zasady. Krótkie samogłoski mogły rymować się z innymi krótkimi samogłoskami, a długie samogłoski – z długimi, te krótkie natomiast nigdy nie mogły rymować się z długimi. Nóregr zawiera długą samogłoskę, co wskazuje, że źródłem nazwy jest wyraz nór, jak słowo nor w norweskim dialekcie i Król Nor.

Według Schulte Norge znaczy zatem „droga wzdłuż wąskich fiordów i zatok” i równocześnie „droga Króla Nora”.

Staroskandynawski król-karzeł

Król Nor, na którego wskazuje Schulte, był postacią mitologiczną –  cechował go bardzo niski wzrost. Króla-karła można spotkać w „Völuspie” – jednym z poematów Eddy.

Wiele nazw norweskich miejsc wskazuje na to, że nor oznacza wąski, mały, sprężony albo powiązany z Królem Norem, jak np. Nore, Norheimsund, Norangsfjorden, Norefjord, czy Norefjell.

Punkt widzenia Schulte zakłada, że nazwa kraju i Król Nor mają to samo źródło językowe, przynajmniej w pierwszej części wyrazu:

Twierdzenie, że jesteśmy nazwani po mitologicznym królu-karle, jest może nieco zuchwałe, ale to trochę tak, jak z kurą i jajkiem. Co było pierwsze? Mitologia może mieć korzenie daleko wstecz w czasie, podobnie jak etymologia. Chodzi o to, że etymologia Króla Nor i Norwegii jest taka sama.

Źródła starsze od kamieni

Inny etymolog, Frode Korslund, kwestionuje jednak teorię Schulta.Wskazuje przy tym, że najstarsze narodowe formy określenia nordmann (pol. Norweg) – norðmaðr  i powiązany z nim przymiotnik norrøn, niewątpliwie odnoszą się do drogi na północ. W dodatku, istnieją wszelkie podstawy, żeby wierzyć, iż dotyczy to także nazwy kraju. Korslund wskazuje także, że najstarsze określenia Norwegii to łacińskie Nor(th)vegia z ok. 840 r. oraz staroangielskie Norðweg z ok. 880 r. Te źródła są o ponad 100 lat starsze od kamieni runicznych, do których odnosi się Schulte, a ich pisownia zgadza się z interpretacją drogi na północ.

Zmiany w encyklopedii

Schulte dodaje, że alternatywna teoria pochodzenia wyrazu Norge nie należy do najnowszych. W 1847 r. student Niels Halvorsen Trønnes „wylansował” tę koncepcję w „Norweskim Czasopiśmie Nauki i Literatury” („Norsk Tidsskrift for Videnskab og Litteratur”). W 1897 r. szwedzki filolog Adolf Noreen w książce „Szwedzkie etymologie”  tę teorię doprecyzował.

Schulte mówi, że jednym z celów Historii Języka Norweskiego jest zrobienie porządku z przestarzałym glosariuszem.

– Chcieliśmy trochę zmienić encyklopedię, co udało nam się zrealizować. Nawet w XXI w. pewne rzeczy powinny być skorygowane. Kto wie, może Król Nor jest w drodze powrotnej – powiedział Schulte.

Do stycznia 2016 roku Wielka Encyklopedia Norweska (Store Norske Leksikon) jednoznacznie wskazywała, że Norwegia oznacza drogę na północ. Teraz jednak alternatywną teorię dodano do artykułu.


źródła: forskning.no, thornews.com
Reklama
Gość
Wyślij
Reklama
Facebook Messenger YouTube Instagram TikTok