Norweskie pastorałki, czyli co śpiewać na święta

Norweskie piosenki świąteczne to raczej pastorałki niż kolędy, bo ich tematyka nie jest związana z samym narodzeniem Jezusa. Norweskie melodie świąteczne nie są też uświęcone tak długą tradycją jak polskie kolędy. Pewnie słyszycie je teraz w radiu - to przy takiej muzyce Norwegowie ubierają choinkę i przygotowują wigilijną kolację. Posłuchajmy więc, o czym właściwie mówią.       

Światła, światła…  

Listę otwiera stosunkowo nowa kompozycja En stjerne skinner i natt  (“Gwiazda świeci dziś w nocy”). Piosenkę napisali Tore W. Aas i Eyvind Skeie, a ukazała się po raz pierwszy na płycie "Tusen julelys" z 1992 roku nagrana przez Oslo Gospel Choirs. Łagodna ballada dosyć tradycyjnie wpisuje się w schemat norweskich piosenek świątecznych, choć powstała 17 maja - przy zgoła innym święcie celebrowanym przez Norwegów. W 2012 roku to właśnie ta piosenka została uznana za najpopularniejszą i najczęściej graną pastorałkę w Norwegii.

Nå er den hellige time
vi står i stjerneskinn,
og hører klokkene kime
nå ringes julen inn.

Teraz ta święta godzina
Gdy stoimy w gwiezdnej skórze
I słyszymy, jak zegary dzwonią
teraz wzywa Boże Narodzenie

Kolęda pisana latem

Kolejna balladą z motywem światła jest Det lyser i stille grender (“Bucha światło w cichych wioskach”). Jej tekst to wiersz z 1931 roku autorstwa Jakoba Sande, do którego później Lars Søraas d.y. skomponował melodię. Ponoć, gdy powstawał jej tekst, było bardzo ciepłe lato i ani śladu białych świąt.  
Det lyser i stille grender
av tindrande ljos ikveld,
og tusunde barnehender
mot himmelen ljosi held.

Bucha światło w cichych wioskach
Od błyszczących światełek dziś wieczór
A tysiące dłoni dzieci
Wznosi światła ku niebu

Śnieg prószył lekko i pięknie

Pierwszą piosenką-balladą w zestawieniu jest Vi tenner våre lykter (“Zapalamy nasze latarnie”).  Napisana przez Bjørna Rønningena w 1979 roku, popularność zdobyła przez kultowy już serial dziecięcy “Jul i skomakergata”, także napisany przez Rønningena. 24 odcinkowy serial dla dzieci opowiada o szewcu, który ma wiele pracy przed świętami Bożego Narodzenia, ale mimo to znajduje czas dla tych, którzy odwiedzają jego warsztat. Trzyma w nim jedną parę butów, które nie pamięta skąd pochodzą. W końcu prezentuje je nowo narodzonemu dziecku, które ich potrzebuje.

Sneen dalte lett og fin
og strøk blidt mot ruten min
i morges da jeg drømte på min pute
vi tok skjerf og votter på
hastet veldig med å gå
snart var det tusen barnespor der ute

Og vi tenner våre lykter når det mørkner
og når alle lyder pakkes inn i vatt
Ja, vi tenner våre lykter når det mørkner
kanskje lyser de til kvelden si'r god natt.

Śnieg prószył lekko i pięknie, 
okrył powłoką moją drogę
rano, gdy śniłam na mojej poduszce.
Założyliśmy szalik i rękawiczki
Bardzo śpieszyliśmy się by wyjść
Szybko na dworze było tysiąc śladów dziecięcych

I zapalamy nasze latarnie, gdy robi się ciemno
I gdy wszystkie dźwięki cichną
Tak, zapalamy nasze latarnie, gdy robi się ciemno
Może będą świecić, aż wieczór powie "dobranoc"  

Przede wszystkim dzieci

Norweskie piosenki świąteczne często za bohaterów biorą sobie dzieci. Ogromną popularność w tej kategorii mają piosenki legendarnego Alfa Prøysena. Julekveldsvisa z 1951 roku to urzekająca swoją prostotą opowieść o spokojnym wieczorze świątecznym.

Nå har vi vaske golvet og vi har børi ved,
og vi har sett opp fuggelband og vi har pynte tre’.
Nå sett vi øss og hvile og puste på ei stund,
imens je rugge vogga, så bror din får en blund.

Już umyliśmy podłogę i nanieśliśmy drewna
ustawiliśmy stracha na wróble i udekorowaliśmy drzewko
Teraz usiedliśmy, odetchnęliśmy chwilę
Podczas gdy kołyszę wózkiem, twój brat ucina sobie drzemkę   

Piosenka o myszach 

Ciekawą i bardzo nietypową propozycją tego samego autora jest opowieść o wigilii… myszy. Wiadomo przecież, że nawet zwierzęta przemawiają ludzkim głosem - także w tej bożonarodzeniowej piosence, która weszła już do świątecznego kanonu Norwegów. Oto Musevisa z 1946 roku:

Når nettene blir lange og kulda setter inn
så sier vesle musemor til ungeflokken sin:
Hvis ingen går i fella, men passer seg for den,
skal alle sammen snart få feire jul igjen!

Heisan og Hopsan og fallerallera!
Om julekvelden da skal alle sammen være gla!
Heisan og Hopsan og fallerallera!
Om julekvelden da skal alle sammen være glad

Gdy noce stają się długie i pojawia się chłód
Mówi stara matka mysz do swojej dziatwy:
- Jeśli nikt nie wpadnie w pułapkę, ale będziecie na siebie uważać
to wkrótce będziemy znowu świętować Gwiazdkę

Heisan, hopsan, fallerallera
Wtedy, w wieczór gwiazdkowy wszyscy razem będziemy się cieszyć
Heisan, hopsan, fallerallera
Wtedy, w wieczór gwiazdkowy wszyscy razem będziemy się cieszyć 

Klaszczemy, śpiewamy, dygamy

Gdy wspominamy o piosenkach typowo dziecięcych, nie możemy zapomnieć o O jul med din glede. Piosenka pochodzi jeszcze z XIX wieku i jest zmodyfikowaną wersją szwedzkiego "Viljen I veta och viljen I förstå", z tekstem Gustavy Kielland. Z założenia miała to być piosenka do śpiewania podczas obchodzenia choinki (gå rundt treet). W refrenie pojawia się więc mały układ choreograficzny z klaskaniem, dyganiem i kłanianiem się w pół.

O jul med din glede og barnlige lyst
vi ønsker deg alle velkommen;
vi hilser deg alle med jublende røst
titusinde gange velkommen!

Vi klapper i hendene,
vi synger og vi ler,
så glad er vi, så glad er vi.
Vi svinger oss i kretsen og neier og bukker

O Boże Narodzenie, ze swoją radością i dziecięcym światłem
Wszyscy Cię witamy;
Pozdrawiamy Cię wszyscy radującym się głosem
Tysiąckrotne witam!

Klaszczemy w ręce
Śpiewamy i się śmiejemy
Tak się cieszymy, tak się cieszymy
Kręcimy się w kółko i dygamy i kłaniamy się.  

A jeśli nie mamy ochoty uczyć nowych melodii, zawsze pozostaje nam “Cicha noc”, która oczywiście doczekała się także norweskiej wersji jako Glade jul.

Glade jul, hellige jul!
Engler daler ned i skjul.
Hit de flyver med paradis grønt,
hvor de ser hva for Gud er skjønt.
Lønnlig i blant oss de går.
Lønnlig i blant oss de går.

Radosne, święte Boże Narodzenie!
Anioły spadają w ukryciu
Tu przylatują z zielonym rajem,
gdzie widzą, co jest piękne dla Boga
Tajemniczo chodzą pośród nas
Tajemniczo chodzą pośród nas

Tych, którzy chcą poznać więcej tradycyjnych norweskich piosenek świątecznych odsyłamy tutaj.