Konsul nie spłaci twoich długów ani nie „nagra” pracy. Pomoc konsularna w pigułce

Poważny wypadek, ciężka choroba, pobicie. Ale także aresztowanie czy nagły powrót do Polski bez środków finansowych. Przy tego typu poważnych sprawach możemy szukać pomocy w konsulacie RP na terenie Norwegii. Konsul, urzędnik państwowy reprezentujący kraj za granicą, z założenia ma „sprawować opiekę nad obywatelami kraju poza jego terytorium”. W praktyce jednak „sprawowanie opieki” nie przez wszystkich rozumiane jest w ten sam sposób. W jakich przypadkach możemy prosić o wsparcie konsularne?

Konsul, który pełni urząd z ramienia państwa, działając zgodnie z obowiązującymi go prawami i ustawami, ma w rzeczywistości bardzo konkretne obowiązki względem obywatela. To właśnie wydział konsularny – jako konkretna część Ambasady RP – jest odpowiedzialny za „pomoc doraźną” i to do tej jednostki należy zwracać się z prośbą o wsparcie obywatela.  

Wśród wniosków obywateli do Konsulatu RP nie brakuje poważnych spraw, w których może pomóc urzędnik państwowy. Jednak spora część to prośby zupełnie niezwiązane z zadaniami konsula. Być może pewne wątpliwości obywateli budzi zapis: „Każdy polski obywatel przebywający za granicą i znajdujący się w nagłej sytuacji losowej może zwrócić się do Konsula RP z prośbą o pomoc konsularną”. Musimy jednak pamiętać, że nie zawsze oznacza to automatyczne spełnienie naszej prośby, a czasem wręcz żądania.  

Konsul – jako urzędnik państwowy – musi umotywować każdą ze swoich decyzji konkretnym powodem, który jest uwzględniony w prawie. Nie powinno zatem dziwić, że zamiast tłumaczyć nam dokumenty ze Skatteetaten, skieruje nas do profesjonalnego tłumacza, czy nie „załatwi” nam wymarzonej posady. Nie wystąpi też jako nasz adwokat, lekarz czy… bank.

Warto podkreślić, że konsul – jako urzędnik – nie może po prostu kierować się „dobrą wolą”. Każda z sytuacji wymagających interwencji konsulatu musi być sprawą uwzględnioną w przepisach jako „poważną”. Przykładowo, w przypadku ostatniego punku – powrotu do kraju bez środków finansowych – konsul może udzielić jedynie niezbędnej pomocy: pośredniczyć w nawiązaniu kontaktu z krewnymi, a nawet udzielić pomocy finansowej. Jest to jednak równowartość kwoty wpłaconej na konto MSZ, ambasady czy konsulatu przez krewnych lub znajomych obywatela lub też – w przypadkach ekstremalnych – pomoc finansowa pokrywająca koszty podróży najtańszym środkiem transportu. Wtedy jednak obywatel musi zobowiązać się do zwrócenia kwoty niezwłocznie po powrocie do Polski. Jeśli dana osoba ma możliwości finansowe lub już wcześniej ubiegała się o tego typu pomoc, a następnie sprzeniewierzyła pieniądze na cele inne niż powrót do kraju, konsul może odmówić jej pomocy.

Pamiętajmy też, że tego rodzaju pomoc finansowa jest ograniczona do wyjątkowych sytuacji. Konsul nie udzieli nam „pożyczki”, nie spłaci długu czy… mandatu. W przypadku zatrzymania obywatela przez policję, konsulat może jedynie powiadomić wskazaną osobę, uzyskać informacje o powodach zatrzymania i ewentualnej karze czy warunkach zwolnienia. Nie oczekujmy, że urzędnik państwowy wystąpi tu w roli naszego adwokata – zamiast tego może jedynie dostarczyć zatrzymanemu obywatelowi listę adwokatów, odwiedzić go w areszcie i utrzymywać z nim kontakt. Konsul nie pokryje także kosztów postępowania sądowego.

Dość częstym fenomenem są Polacy, którzy zgłaszają się do konsulatu w kwestiach związanych z pracą. Bez znajomości języka czy norweskiego prawa, próbują „załatwić” niektóre sprawy właśnie za pośrednictwem konsula. Zgodnie z prawem konsul, jako urzędnik państwowy, nie może pośredniczyć w uzyskaniu pracy ani nawet zgody na zatrudnienie. Nie powinno nas dziwić, że konsul nie będzie angażował się w jakiekolwiek konflikty cywilno-prawne czy decyzje związane z wjazdem na terytorium Norwegii (konsul może jedynie próbować uzyskać informację na temat powodów odmowy udzielenia wjazdu na terytorium tego kraju). Żadna z tych spraw nie należy do obowiązków konsula. Nawet gdyby urzędnik chciał pomóc nam w tego typu sytuacjach, w wielu przypadkach zakazuje tego prawo.

Konsul RP jest też odpowiedzialny za szereg obowiązków, które nie wymagają natychmiastowej reakcji, m.in. spraw obywatelskich i związanych z prawem rodzinnym. Jako petenci zarejestrowani na regularną wizytę pamiętajmy jednak, że sprawy niezwiązane z sytuacją losową – przykładowo wymiana paszportu, który wkrótce straci ważność – raczej nie będą rozpatrywane jako priorytetowe, objęte pomocą doraźną. Oprócz dziesiątek dokumentów zgłaszanych z wyprzedzeniem i wizyt rejestrowanych, urzędnicy mają obowiązek zająć się także sprawami nagłymi, np. wydaniem paszportu tymczasowego dla obywatela, którego dokument został skradziony, a który musi jak najszybciej wrócić do kraju.

Warto wspomnieć o jeszcze jednej, bardzo częstej pomyłce. Urzędnik występujący w roli „konsula honorowego” nie pełni takich samych obowiązków jak konsul zawodowy. Z zasady konsul honorowy może pełnić te same funkcje, jednak zwykle jego zakres obowiązków jest znaczne węższy, zwłaszcza jeśli w danym kraju istnieje oficjalny konsulat z konsulem zawodowym.

Przypominamy także, że wydział konsularny – choć stanowi część Ambasady RP – jest osobną jednostką, która zajmuje się sprawami konkretnych obywateli. A zatem – niezbędnej nam pomocy powinniśmy szukać w oficjalnych Konsulatach RP, u urzędnika wyznaczonego do zajmowania się „pomocą doraźną” obywatelom.