Emerytura w Norwegii: komu przysługuje i ile wyniesie? [CZĘŚĆ PIERWSZA]

Podstawowym świadczeniem emerytalnym w Norwegii jest tzw. emerytura państwowa, czyli emerytura z Folketrygden (norweskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych). Wypłatą i obliczaniem emerytur zajmuje się NAV.

Obliczanie wysokości i momentu przyznania tego świadczenia jest procesem złożonym i uzależnionym od wielu czynników. Oto najważniejsze z nich:

• okres składkowy (składki na ubezpieczenia społeczne) oraz liczba lat członkostwa w Folketrygden w Norwegii,
• okresy składkowe w innych krajach,
• wysokość dochodu będącego podstawą do emerytury (pensjonsgivende inntekt),
• stan cywilny i sytuacja rodzinna,
• posiadanie dodatkowych programów emerytalnych (II i III filaru),
• czynniki gospodarcze i makroekonomiczne w Norwegii, między innymi wzrost średniego poziomu wynagrodzeń, wzrost stawki G, wzrost szacowanej długości życia danego rocznika,
• rok urodzenia.

Powyższa lista zawiera główne, chociaż wciąż nie wszystkie czynniki, które wpływają na wysokość emerytury. Pod uwagę należy wziąć także możliwość zaostrzenia polityki podatkowej państw, a także przypuszczalne reformy systemów emerytalnych, które mogą negatywnie wpłynąć na wysokość emerytury i wiek emerytalny.

Aby otrzymać emeryturę z norweskiego systemu ubezpieczeń społecznych, z reguły należy mieć ukończone 67 lat. Oprócz tego wymagany jest przynajmniej 3-letni okres zamieszkania w Norwegii po ukończeniu 16 lat wraz z aktualnym członkostwem w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych. Prawo do pełnej emerytury w Norwegii przysługuje natomiast na podstawie 40-letniego okresu członkowskiego w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych. 

W internecie często można trafić na informację, zgodnie z którą od wymogu minimalnego okresu zamieszkania w Norwegii można odstąpić, jeżeli wcześniej pracowało się w innych krajach EOG (Europejskiego Obszaru Gospodarczego; norw. EØS).

Konrad Lotczyk, przedstawiciel firmy BDT Viken, tłumaczy w rozmowie z naszym portalem, jak ta zasada wygląda w praktyce: 

– Jeśli chodzi o zasady emerytalne, to istnieje różnica pomiędzy osobami, które na emeryturze chcą zostać w Norwegii a tymi, które pragną wrócić do Polski. W przypadku gdy dana osoba chce na emeryturze nadal mieszkać w Norwegii, to 3-letni okres zamieszkania w Norwegii jest warunkiem niezbędnym do tego, aby otrzymać odpowiednik norweskiej emerytury. Taka osoba może się jednak ubiegać o połączenie okresów składkowych uzyskanych w innych krajach EOG i w ten sposób uzyskać te wymagane 3 lata norweskie. Nie miałem jednak w pracy przypadku, który dotyczyłby osoby w takiej sytuacji, więc trudno stwierdzić, jaką NAV wydałby decyzję w tej sprawie. Myślę, że ta osoba powinna starać się wówczas o zapomogę uzupełniającą, czyli ekwiwalent norweskiej emerytury dla osób z krótkim pobytem w Norwegii.

Natomiast jeżeli ktoś chce wrócić do Polski to, według informacji jakie uzyskałem z NAV Pensjon, okres polski i norweski będą się sumować. NAV Pensjon informuje również, że cały wypracowany kapitał emerytalny – czy emerytalne okresy składkowe – można zabrać z Norwegii do Polski. Oznacza to, że odprowadzane składki oraz prawa emerytalne, które ta osoba nabyła, posłużą do obliczenia emerytury polskiej lub norweskiej, w zależności od konkretnej sytuacji. Sumowanie będzie dotyczyć sytuacji, gdy dana osoba chce mieć wszystkie składki norweskie przeniesione do obliczenia polskiej emerytury. Wtedy będzie pobierać jedną polską emeryturę – wyższą, bo do jej obliczenia wchodzą składki norweski. W takiej sytuacja dana osoba zrzeka się jednak norweskiej emerytury. Dotyczy to osób, które pracowały krócej niż 3 lata i urodziły się przed 1954 rokiem. Gdy warunki są spełnione, można jednak równolegle pobierać emeryturę polską i norweską. Naturalnie, okresy składkowe norweskie służą wtedy do wyliczenia norweskiej emerytury, która potem będzie wypłacana w Polsce przez norweski NAV, natomiast polska emerytura będzie wypłacana przez ZUS. W przypadku nowych roczników, czyli osób urodzonych po 1963 roku, nie ma znaczenia, czy w Norwegii przepracowane zostały trzy lata czy rok. Nowym rocznikom wystarczy 12 miesięcy pobytu w Norwegii i emerytura norweska będzie im przyznana. Nie zapominajmy jednak, że rocznik 1963 i roczniki młodsze najwcześniej uzyskają wiek emerytalny, czyli 67 lat, w 2030 roku, a do tego czasu dużo może się jeszcze zmienić – tłumaczy Konrad Lotczyk. 

Jak widać, sprawa jest dosyć skomplikowana, a wiele z pytań nie posiada jednoznacznych odpowiedzi. Co więcej, należy zawsze pamiętać, że przepisy mogą w przyszłości ulec zmianie, a każdy urzędnik podchodzi do sprawy indywidualnie.

Wspomniane trzy lata stanowią więc swojego rodzaju „bezpieczną granicę” dla roczników starszych (urodzonych przed 1954 rokiem). Dla roczników młodszych, tj. urodzonych w 1963 roku i później, taką „bezpieczną granicą” jest 12 miesięcy – przepracowanych w sumie, a niekoniecznie jednorazowo (nieprzerwanie). Dotyczy to między innymi wielu młodych ludzi, którzy pracują w Norwegii sezonowo lub podejmują prace wakacyjne na okres kilku miesięcy w ciągu roku.

Standardowy wiek emerytalny w Norwegii wynosi 67 lat. Oznacza to, że jeżeli ktoś przepracował w Norwegii pewną liczbę lat – niezależnie od tego, czy były to 3, 10, czy 20 lat – to w każdym z tych przypadków, po uzyskaniu 67 roku życia, ma prawo do uzyskania 100 proc. wypracowanej przez siebie emerytury. Osoby zatrudnione przez te lata zgromadziły sobie jakąś kwotę kapitału emerytalnego i w 67 roku życia, niezależnie od tego, jak wysoki jest ten kapitał, mogą przejść na 100 proc. emerytury.

Nie oznacza to jednak, że po przekroczeniu 67 roku życia nie można kontynuować pracy. Aktywność zawodowa nie ma wpływu na prawo do pobierania świadczeń emerytalnych. Po 67 roku życia można jednocześnie pracować i pobierać emeryturę. Co więcej, wydłużając okres pracy, wydłuża się również okres opłacania składek emerytalnych, co z kolei przekłada się na wzrost świadczeń. Dopiero po 75 roku życia opłacanie składek emerytalnych nie będzie miało wpływu na wysokość świadczenia. Ponadto, po uzyskaniu maksymalnego pułapu, dochód przestaje liczyć się do emerytury. Pułap stanowi 7,1 stawki G i na tę chwilę wynosi w przybliżeniu 665 tys. koron brutto rocznie. Jeśli ktoś zarabia więcej, to ten dochód nie ma już wpływu na wysokość emerytury z NAV.

Drugą możliwością – zakładając, że chcemy pracować po 67 roku życia – jest czasowe wstrzymanie pobierania świadczeń emerytalnych.

W rozmowie z nami Konrad Lotczyk wyraził jednak przekonanie, że w większości przypadków nie warto czekać ze złożeniem wniosku o norweską emeryturę:

– Moja praktyka i doświadczenie wskazują, że z wypłatą emerytury nie warto zwlekać. W zdecydowanej większości przypadków lepiej jak najwcześniej pobierać norweską emeryturę i dalej pracować. Przy pobieraniu emerytury i wynagrodzenia za pracę nie ma żadnej redukcji tych świadczeń. Jest natomiast specjalna ulga podatkowa, w przypadku równoczesnego pobierania emerytury i wynagrodzenia, na koniec roku norweski Urząd Podatkowy dolicza specjalny odpis, który – w zależności od wysokości pobranej emerytury – orientacyjnie może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy koron zwrotu podatku więcej – powiedział przedstawiciel BDT Viken.

Osoby, które planują spędzić swoją emeryturę w Norwegii, mogą starać się również o tzw. zasiłek uzupełniający (supplerende stønad). To pomoc między innymi dla osób, które przed ukończeniem 67 roku życia mieszkały tylko przez krótki czas w Norwegii (wynoszący np. kilka lat). Do tej grupy z pewnością zalicza się znaczna część Polaków pracujących w Norwegii.

Zasiłek ten jest formą dodatku do emerytury dla osób, które po ukończeniu 67 roku życia przebywają w Norwegii i spełniających wymogi do jego otrzymania. Więcej o zasiłku uzupełniającym możesz przeczytać na stronie NAV w zakładce Supplerende stønad for personer med kort botid i Norge.

Norweski system emerytalny przewiduje także możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę w wieku 62 lat (lub dowolnym okresie między 62 a 67 rokiem życia). By skorzystać z tej wcześniejszej emerytury, należy zdobyć wystarczające uprawnienia emerytalne już w tym wieku. Jednym z wymagań jest osiągnięcie pewnego minimalnego stopnia dochodu, tzn. kapitału emerytalnego. Więcej na ten temat można przeczytać na stronie NAV w zakładce Uttak av alderspensjon.

Według naszego rozmówcy, „jeśli uda się uzyskać emeryturę w wieku 62 lat, to warto już wtedy ją pobrać i pracować dalej. Polacy, którzy w Norwegii pracują 10 czy 20 lat, zazwyczaj w takich sytuacjach mają prawo do częściowego pobierania emerytury, np. w wymiarze 20, 40 lub 50 proc. Po osiągnięciu 67 roku życia można już pobierać 100 proc. wypracowanej przez siebie emerytury”.

Na to, czy dana osoba dostanie wcześniejszą emeryturę, czy nie, wpływają także okresy składkowe EOG. Na podstawie przepisów łączonych (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 817/2004) wymóg minimalnego kapitału emerytalnego obniża się dla tych osób, które mają przepracowaną większą liczbę lat za granicą. Za sprawą tych przepisów łączonych może się zdarzyć, że osoba ubiegająca się o wcześniejszą emeryturę na norweskich zasadach jej nie otrzyma, jednak na polsko-norweskich już tak. Na przykład osoba, która stara się o emeryturę w wieku 62 lat (w wymiarze np. 20 czy 50 proc.) i nie dostałaby jej na zwyczajnych warunkach, ale przepracowała 20 lub 30 lat w Polsce, to na podstawie przepisów łączonych ma szansę tę wcześniejszą emeryturę otrzymać.  

Konrad Lotczyk radzi także, by po przekroczeniu 62 roku życia sprawdzić stan swojej emerytury. W tym celu najlepiej udać się do biura rachunkowego i przeanalizować możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, a jeżeli tak – czy nie byłaby to opcja dla nas opłacalna.

W drugiej części cyklu, która ukaże się już w przyszłym tygodniu, odpowiemy na pytania: komu przysługuje emerytura minimalna, a także – jak dowiedzieć się, czy nasz pracodawca opłaca składki emerytalne.

Artykuł powstał we współpracy z firmą BDT Viken.