Kto jest kim: uchodźca, azylant, imigrant. Wyjaśniamy różnice między tymi terminami

Każdy uchodźca jest imigrantem, ale nie każdy imigrant jest uchodźcą. Polska terminologia określająca przybyszy z zagranicy może być myląca, zwłaszcza jeśli próbujemy ją dopasować do norweskich realiów. Kim jest imigrant, azylant i uchodźca. Jak ich odróżnić?

Według definicji z norweskiego leksykonu (snl.no) imigrant to osoba, która przeprowadza się do innego kraju, aby tam zamieszkać. Dodatkowo, według norweskiego Centralnego Biura Statystycznego (SSB), imigrantem jest również ten, kto mieszka na stałe w kraju, ale jego rodzice są zagranicznego pochodzenia – tzw. imigrant pierwszego pokolenia, førstegenerasjonsinnvandrer). Jeśli wszystkich czworo dziadków pochodzi z zagranicy, to taka osoba jest imigrantem drugiego pokolenia(andregenerasjonsinnvandrer).

SSB podaje, że w Norwegii żyje 848 200 imigrantów, stanowią oni 16 proc. społeczeństwa. Najliczniejszymi grupami imigrantów są Polacy, Litwini i Somalijczycy. Ich głównymi powodami przyjazdu do Norwegii jest praca i dołączenie do członków rodziny, którzy już mieszkają w tym kraju.

Imigranci w Norwegii dzielą się na dwie grupy: imigrantów z Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i imigrantów spoza EU.

Wszyscy imigranci potrzebują zezwolenia na pobyt, tzw. oppholdstillatelse. W przypadku mieszkańców EU/EOG, aby je otrzymać, potrzebują między innymi umowy o pracę w Norwegii.

Najważniejszym obowiązkiem imigranta przyjeżdżającego z tego regionu jest zarejestrowanie swojego pobytu na policji. Należy to zrobić w ciągu trzech pierwszych miesięcy pobytu. Osoby, które dopiero  szukają pracy w Norwegii, również muszą się tam zarejestrować. Dodatkowo imigrant, który przeprowadza się na stałe do Norwegii, musi zarejestrować się w Rejestrze ewidencji ludności (Folkeregisteret).

Imigrant z EU/EOG może: podjąć pracę, sprowadzić rodzinę (która również musi się zarejestrować), mieszkać w Norwegii tak długo, jak mu się to podoba. Po 5 latach może się ubiegać o zezwolenie na stały pobyt.

Imigrantów spoza UE obowiązują znacznie bardziej skomplikowane przepisy. W ich przypadku okres zezwolenia na pobyt jest zależny od wielu czynników, na przykład: od rodzaju zatrudnienia w Norwegii, wykształcenia czy długości planowanego pobytu. Tacy imigranci potrzebują karty pobytu, którą wydaje policja. Karta ta nie jest wymogiem dla osób z Unii. Dodatkowo, w zależności od kraju, z którego pochodzą (np. z Ukrainy czy z Filipin), mogą potrzebować wizy na wjazd do Norwegii.

Jeśli np. Amerykanin chce przenieść się do Norwegii na dłużej, musi znaleźć pracę jeszcze przed swoim przyjazdem. Gdy tego nie zrobi, jego pobyt będzie ograniczony do maksymalnie 6 miesięcy. Jeśli  imigrant spoza Unii chce zmienić pracę, musi ponownie ubiegać się o zezwolenie na pobyt.

Imigranci spoza EU dopiero po upływie 3 lat pracy i życia w Norwegii mogą otrzymać stałe zezwolenie na pobyt.

Azylant to osoba, która poszukuje w Norwegii azylu, ALE jej wniosek jeszcze nie został przyjęty.

Azylant musi spełnić określone warunki, aby zostać uznanym przez Utlendigsdirektoratet (UDI, norweski urząd imigracyjny) za uchodźcę (flyktning). W 2015 roku w Norwegii pojawiło się ponad 30 tys. azylantów. W pierwszej połowie 2016 roku jest ich znacznie mniej, ok. 11,5 tys. osób.

Azylanci są rejestrowani przez Politiets utlendingsenhet (PU), czyli Policyjną jednostkę ds. obcokrajowców. Na początku UDI przeprowadza wywiad z ubiegającym się o azyl, na podstawie którego wydaje ewentualną decyzję o zezwoleniu na pobyt. Może ją również podjąć UNE (Utlendingsnemnda), czyli Komisja ds. obcokrajowców. Okres oczekiwania na decyzję jest bardzo długi, od kilku do nawet kilkunastu miesięcy. Syryjczycy, którzy są w wyjątkiem, muszą na decyzję czekać od pół roku. Odrzucenie wniosku azylanta skutkuje odesłaniem go z powrotem do kraju pochodzenia.

Azylant mieszkający w Norwegii ma prawo do opieki medycznej, nauki norweskiego i tłumacza ustnego, dzieci dodatkowo –do edukacji. Dorośli po wywiadzie z UDI mogą szukać pracy, ale najpierw muszą otrzymać od urzędu imigracyjnego tymczasowe zezwolenie na pracę. Dodatkowo, azylanci mogą się angażować w bezpłatne wolontariaty. Ubiegający się o azyl otrzymują od państwa „kieszonkowe” na niezbędne rzeczy.

Nieletni azylanci są w wyjątkowej sytuacji, dlatego obowiązują ich specjalne procedury. Dzieci ubiegające się o azyl w Norwegii mogą czekać na wywiad z UDI do 7 miesięcy. Po wywiadzie decyzję powinny otrzymać po ok. 5 miesiącach. Chwilowym priorytetem w Norwegii są dzieci z Afganistanu i Syrii.

Nieletni azylant ma prawo do edukacji i leczenia w Norwegii. Dodatkowo może mieć swojego reprezentanta: dorosłego, który jest niejako opiekunem. Taka osoba dba o sprawy prawne i ekonomiczne nieletniego. Co więcej, tacy azylanci mają również prawo do adwokata. Większość nieletnich mieszka w ośrodku tranzytowym Refstad, zajmuje się nimi PU w Tøyen w Oslo. W ośrodkach dla uchodźców mieszka ok. 7,5 tys. nieletnich azylantów (zarówno z rodzicami, jak i bez).

Uchodźca to osoba, która musiała uciekać ze swojego kraju, ponieważ istniała uzasadniona obawa, że mogą być prześladowani ze względu na rasę, religię, narodowość czy polityczne poglądy. Może im grozić m.in. kara śmierci, tortury lub nieludzkie traktowanie.

Uchodźcą jest również osoba, która otrzymała azyl z powodów humanitarnych.

W Norwegii uchodźca ma prawo do azylu, czyli otrzymuje zezwolenie na pobyt i status uchodźcy. Takiej osoby nie można odesłać z powrotem do jej kraju.

Uchodźcy w Norwegii mają prawo do opieki medycznej. Otrzymują również tzw. dowód podróży (reisebevis), czyli dokument, który umożliwia im podróż do innych krajów z wyjątkiem tego, z którego uciekli. Jest podobny do paszportu, różni się od niego jedynie zielonym kolorem.

W 2015 roku w Norwegii żyło 188 tys. osób o statusie uchodźcy. Stanowią oni 3,6 proc. społeczeństwa. Jest to 28 proc. wszystkich imigrantów w kraju.

Imigrant od uchodźcy różni się tym, że ten pierwszy najczęściej trafia do Norwegii w poszukiwaniu pracy lub chce dołączyć do rodziny. Może stamtąd w każdej chwili wyjechać do swojego rodzinnego kraju. Uchodźca nie ma możliwości powrotu do ojczyzny, mimo że ma paszport. Powrót dla takiej osoby skończyłby się najprawdopodobniej śmiercią.

Najważniejszą różnicą między uchodźcą a azylantem jest to, że azylant nie otrzymał od państwa zezwolenia na pobyt w kraju.