Informacje na temat ochrony praw dzieci w Norwegii, czyli o barnevern

By przybliżyć nowo przybyłym do Norwegii zasady funkcjonowania służby opieki na dziećmi (barnevernet) Departament ds Dzieci i Równouprawnienia postanowił opublikować broszurę na jej temat w czterech nowych językach, w tym po polsku.

Broszurka „Til barnets beste" (polski tytuł: „Służba opieki nad dziećmi - dla dobra dziecka") ukazała się w językach największych mniejszości w Norwegii - polskim, arabskim, perskim i tajskim. Na storna ministerstwa już wcześniej dostępne były w języku urdu i po somalijsku.

Dla Polaków informacje w niej zawarte mogą mieć szczególną wartość po niedawnej aferze z odebraniem Nikoli Rybki rodzicom i akcji ratunkowej Krzysztofa Rutkowskiego.

Lektura broszurki rzuci nowe światło norweski system opieki nad dziećmi! Zapraszamy!

Służba opieki nad dziećmi - dla dobra dziecka

W Norwegii odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi i ich wychowanie spoczywa
przede wszystkim na rodzicach. Jednakże w niektórych przypadkach rodzice mogą
potrzebować pomocy dla zapewnienia swojemu dziecku właściwej opieki. Rodzice mogą
potrzebować pomocy w krótszych lub dłuższych okresach, ponieważ sami znajdują się
w trudnej sytuacji życiowej. Mogą oni sami nie być w stanie zapewnić dziecku takiej
opieki i bezpieczeństwa, jakich dziecko potrzebuje. W takiej sytuacji służba opieki nad
dziećmi jest odpowiedzialna za okazanie im pomocy.

"Rozmawialiś my o tym, ż e moż e powinniś my skontaktować się ze służ bą opieki
nad dzieć mi,ale czuliś my się bezradni i bezbronni".

Od czasu do czasu słyszymy takie wypowiedzi. Możliwe, że jako matka lub ojciec boisz
się skontaktować się ze służbą opieki nad dziećmi. Jako krewny, sąsiad, nauczyciel lub
temu podobne możesz być niepewny i bać się mieszać się do sprawy, jak również
możesz obawiać się osobistych nieprzyjemności, na jakie może Cię narazić złożenie
meldunku do służby opieki nad dziećmi. W rezultacie, wiele dzieci i ich rodziców nie
otrzymuje pomocy i wsparcia, których potrzebują i które im się należą zgodnie z
prawem.

Jeżeli masz wątpliwości, powinieneś przeto skontaktować się ze służbą opieki nad
dziećmi. Służba opieki nad dziećmi ma w pierwszym rzędzie za zadanie udzielać
pomocy w domu rodzinnym, tak aby dzieci i rodzice nadal mogli żyć razem. Można
byłoby uniknąć wielu przypadków przejęcia opieki, gdyby sami rodzice, lub inne osoby
skontaktowały się wcześniej ze służbą opieki nad dziećmi.

Niniejsza broszura ma służyć jako krótkie wprowadzenie w to, czym jest służba opieki
nad dziećmi i co może ona uczynić dla dobra dziecka.

Czym jest służ ba opieki nad dziećmi?

Służba opieki nad dziećmi ma stanowić gwarancję, że wszystkie dzieci i młodzież będą
miały zapewnioną opiekę, bezpieczeństwo i możliwości rozwoju. Opis
odpowiedzialności i zadań służby opieki nad dziećmi znajdujemy w Ustawie o służbie
opieki nad dziećmi (Ustawie z dnia 17 czerwca 1992 nr. 100). Służba opieki nad dziećmi
w gminie jest odpowiedzialna za wykonywanie zadań w zakresie opieki nad dziećmi.
Specjalnym zadaniem służby opieki nad dziećmi jest zaopiekowanie się najbardziej
zagrożonymi dziećmi. Służba ta ma chronić dzieci przed brakiem opieki i
przeciwdziałać narażaniu dzieci na cierpienia fizyczne i psychiczne. Jeżeli służba opieki
nad dziećmi dowie się o takich zjawiskach, ma ona prawnie ustanowiony obowiązek
natychmiast zbadać sytuację i samopoczucie dziecka , oraz w razie potrzeby podjąć
odpowiednie kroki. Zgodnie z obowiązującym prawem, służba opieki nad dziećmi ma
obowiązek jak najszybciej zbadać meldunek i w razie potrzeby przeprowadzić bliższe
badanie sytuacji najpóźniej w przeciągu 3 miesięcy. Jeżeli zajdzie potrzeba zastosowania
konkretnych działań, należy to uczynić najpóźniej w 6 tygodni po zakończeniu badania.
Ze względu na to, że prawodawcy uważają za ważne, aby dzieci otrzymały pomoc na
czas, możliwe jest nałożenie kary pieniężnej na władze gminy, jeżeli terminy te nie będą
przestrzegane.

Praca służby opieki nad dziećmi jest kombinacją wsparcia i kontroli. Służba ta ma
udzielać pomocy i wsparcia, tak aby dom rodzinny mógł podołać swojej
odpowiedzialności jako wychowawcy, ale służba ta ma również obowiązek
interweniować, jeżeli nie odnosi to zamierzonego skutku.

Na służbie opieki nad dziećmi spoczywa główną odpowiedzialność za dzieci, którym
dzieje się krzywda. Nie oznacza to, że służba opieki nad dziećmi ma samotnie podołać
temu zadaniu. Inne organy władz publicznych i specjaliści również są odpowiedzialni za
to, aby dzieci i rodziny potrzebujące pomocy mogły otrzymać pomoc. Również osoby
prywatne ponoszą odpowiedzialność w tym zakresie. Nie jest to odpowiedzialność
prawna, ale spoczywająca na nas wszystkich odpowiedzialność moralna za naszych
bliźnich, a zwłaszcza za dzieci.

Zgłaszanie spraw do służ by opieki nad dziećmi

Wiele spraw dotyczących opieki nad dziećmi zaczyna się od tego, że rodzice sami
kontaktują się ze służbą opieki nad dziećmi. Jednakże służba opieki nad dziećmi
otrzymuje także wiele zgłoszeń ze strony pracowników służb publicznych, sąsiadów,
rodzin i innych osób zaniepokojonych sytuacją dziecka. Wszystkie meldunki zostaną
rozpatrzone i jeżeli istnieją podstawy do tego, zostaną one zbadane bliżej. Rodzina,
której to dotyczy, zostanie zawiadomiona o tym, że służba opieki nad dziećmi pracuje
nad sprawą i w miarę możliwości podejmowane są próby nawiązania współpracy.

Osoby prywatne mogą zgłaszać sprawy do służby opieki nad dziećmi anonimowo.
Oznacza to, że zawiadamiają one służbę opieki nad dziećmi o tym, że są zaniepokojone
sytuacją dziecka, ale pragną aby ich tożsamość została zachowana w tajemnicy przed
rodziną, której to dotyczy. Ze strony służby opieki nad dziećmi pożądane jest, aby
osoby takie występowały jawnie. Nawet jeżeli osoby takie pragną być anonimowe, to
służba opieki nad dziećmi ma obowiązek zbadać sprawę w zwykły sposób. Służba
opieki nad dziećmi może udzielić anonimowości, ale nie może ona zwolnić osób z
obowiązku zeznawania w charakterze świadka kiedy sprawa będzie rozpatrywana przez
Komisję ds opieki nad dziećmi i spraw socjalnych, lub w sądach. Należy wówczas
podać, kto zgłosił sprawę.

Służby publiczne i pracownicy na przykład szkół, przedszkoli i służb pedagogicznopsychologicznych,
mają samodzielny obowiązek podjęcia prób poprawienia sytuacji jeżeli
dziecko znajduje się w trudnym położeniu. Jeżeli władze publiczne podejrzewają, że dziecko
jest narażone na poważne zaniedbanie opieki lub jest krzywdzone, mają one obowiązek
zgłosić sprawę służbie opieki nad dzieckiem. Pracownicy służb publiczych nie mogą żądać
anonimowości.

Zgodnie z prawem również osoby i instytucje posiadające zawodowy obowiązek zachowania
tajemnicy, mają w takich przypadkach obowiązek zgłoszenia sprawy służbie opieki nad
dziećmi. Dotyczy to na przykład lekarzy, psychologów, higienistek, akuszerek itp. Problemy
są często poważne kiedy sprawa zostaje zgłoszona do służby opieki nad dziećmi. Zadania
będą wówczas polegać głównie na zapobieganiu, aby dziecko nie ucierpiało jeszcze bardziej.
W większości spraw byłoby więc korzystne, gdyby kontakt ze służbą opieki nad dziećmi
został nawiązany wcześniej.

Jak pracuje służba opieki nad dziećmi?

Kiedy służba opieki nad dziećmi otrzyma meldunek, że istnieje uzasadnione podejrzenie, że
opieka nad dzieckiem jest zaniedbywana, ma ona obowiązek jak najdokładniej zbadać
sytuację. Najpierw nawiązuje się kontakt z osobą, która zgłosiła sprawę, aby otrzymać bliższe
informacje o tym, co spowodowało meldunek do służby opieki nad dziećmi. Czy było to na
przykład coś, czego zgłaszający sam doświadczył, czy też było to coś, co usłyszał od
innych osób? Czy istnieją konkretne obserwacje, czy też meldunek opiera się na ocenie
własnej?

Służba opieki nad dziećmi prosi często o pozwolenie na powołanie się na otrzymane
zgłoszenie. Jeżeli zgłaszający wycofuje meldunek, służba opieki nad dziećmi ocenia, czy
sprawa pomimo to powinna być monitorowana. Jeżeli służba opieki nad dziećmi
zdecyduje się zająć się sprawą, wzywa ona często rodziców na rozmowę w biurze, albo
wysyła zawiadomienie o wizycie w domu. Jeżeli dzieci są małe, rozmawia się z
rodzicami na osobności. Jeżeli sprawa dotyczy dzieci większych i młodzieży,
uczestniczą one najczęściej w rozmowie.

Rodzice zostaną poinformowani o meldunku i będą ewentualnie mogli go przeczytać.
Następnie strony rozmawiają o jego treści. Służba opieki nad dziećmi informuje, że
skontaktuje się z innymi instytucjami znającymi dziecko, jak na przykład przychodnią dla
matki i dziecka, przedszkolem, szkołą, służbą pedagogiczno-psychologiczną itp. Rodzice
zostaną również poinformowani o swoich uprawnieniach, na przykład o tym, że mają prawo
do wglądu w raport dotyczący ich sprawy.

Kiedy służba opieki nad dziećmi powinna interweniować?

W Norwegii opieka nad dziećmi i ich wychowanie są prawem i obowiązkiem rodziców. Pod
pojęciem dzieci rozumiemy osoby w wieku poniżej 18 lat. Jeżeli organ publiczny ma
ingerować w taką relację, musi on mieć do tego ustawowy tytuł prawny. Ustawa o służbie
opieki nad dziećmi i ustawa o zasadach administracji publicznej zawierają najważniejsze
przepisy na ten temat. Wszystkie przepisy tego rodzaju należy stosować w połączeniu z dużą
dozą zdrowego rozsądku.

Służba opieki nad dziećmi ma obowiązek interweniować kiedy:
- Z powodu warunków w domu rodzinnym lub z innych powodów dziecko ma
szczególną potrzebę działań wspierających.
- Codzienna opieka otrzymywana przez dziecko odznacza się poważnymi brakami lub
istnieją poważne braki w kontakcie osobistym lub bezpieczeństwie, jakich dziecko
potrzebuje zgodnie ze swoim wiekiem i stopniem rozwoju.
- Rodzice nie dbają o to, aby potrzeby dziecka chorego, niepełnosprawnego lub
potrzebującego specjalnej pomocy, zostały pokryte, zwłaszcza w zakresie leczenia i
kształcenia.
- Dziecko jest krzywdzone lub narażone na inne poważne naruszenie godności osobistej
w domu.
Jest wysoce prawdopodobne, że zdrowie lub rozwój dziecka mogą poważnie ucierpieć
ponieważ rodzice nie są w stanie wziąć dostatecznej odpowiedzialności za dziecko.
- Dziecko wykazuje poważne zaburzenia zachowania:
- poprzez trwają cą lub powtarzają cą się działalnoś ć kryminalną
- poprzez długotrwałe naduż ywanie ś rodków odurzają cych lub w inny sposób.

Jeżeli służba opieki nad dziećmi dowie się o takich okolicznościach, ma ona obowiązek
natychmiast przeprowadzić bliższe badania.

Dla dobra dziecka

Nadrzędną zasadą w pracy służby opieki nad dziećmi jest, że zastosowane działania
mają służyć dobru dziecka. Jeżeli dzieci i rodzice mają sprzeczne interesy, to wzgląd na
dziecko jest decydujący. Zasada ta leży u podstaw ustawy o służbie opieki nad dziećmi.
Służba opieki nad dziećmi musi jednak spróbować wpłynąć na rodziców, aby
współpracowali oni odnośnie planowanych działań.

Działania zapobiegawcze

Najlepszą rzeczą dla dziecka jest z reguły dorastanie we własnym domu rodzinnym.
Służba opieki nad dziećmi musi zawsze najpierw rozważyć, czy możliwe jest udzielenie
rodzinie pomocy celem lepszego funkcjonowania, poprzez zastosowanie działań
zapobiegawczych. Działania zapobiegawcze mogą polegać na:

- Poradach i wskazówki dla rodziny, na przykład poprzez mianowanie kuratora
- Pomocy finansowej dla dziecka, tak aby dziecko mogło uczestniczyć w zajęciach
w czasie wolnym itp.
- Odciążenie rodziny poprzez przyznanie pomocy domowej, miejsca w
przedszkolu, świetlicy szkolnej itp.
- Mianowanie opiekuna społecznego
- Dom odwiedzin

Inne działania/metody przyjmują za punkt wyjścia, że pomoc dla dziecka lub młodego
człowieka w większym stopniu ma być świadczona ze wsparciem i z aktywnym
uczestnictwem rodziców. Może to mieć formę uczestnictwa w grupach dla matek lub w
grupach wzajemnej pomocy, stosowania metody Marte-Meo w rodzinie, opiekuna
społecznego pracującego w ramach programu "Home-Start", narady rodzinne lub
intensywne poradnictwo rodzinne.

W szczególnych przypadkach może zachodzić potrzeba przeprowadzenia działań bez
zgody rodziców.

Umieszczenie poza domem

Przejęcie opieki nad dzieckiem ma miejsce tylko w specjalnych przypadkach. Przejęcie
opieki jest krokiem bardzo poważnym zarówno w stosunku do dziecka, jak i rodziców.
Muszą więc istnieć ważne powody zanim takie decyzje zostaną podjęte.

Dopiero wtedy, gdy działania zapobiegawcze w domu nie przyniosą pożądanego skutku,
może być aktualne umieszczenie dzieci poza domem rodzinnym. Może to nastąpić za
zgodą rodziców, lub bez ich zgody. Jeżeli zachodzi podejrzenie, że ma miejsce poważne
zaniedbywanie opieki lub krzywdzenie dziecka, można jednak zabrać dziecko od razu.
Stanowi to jednak wyjątek, natomiast zasadą główną jest, że należy najpierw spróbować
innych działań we współpracy z rodzicami.

Jeżeli służba opieki nad dziećmi i rodzice są zgodni co do tego, że należy umieścić
dziecko poza domem na pewien czas, może to zostać przeprowadzone bez formalnego
przejęcia opieki nad dzieckiem przez służbę opieki nad dziećmi.

Sprawa o przejęcie opieki musi być przygotowana przez gminną służbę opieki nad
dziećmi, a decyzja w takiej sprawie wydawana jest przez niezależną państwową komisję
ds opieki nad dziećmi i spraw socjalnych. Komisja taka składa się z 5 członków pod
przewodnictwem prawnika. Rodzice mają wówczas prawo do obecności podczas
rozpatrywania sprawy, ale nie podczas samej narady i głosowania.

W przypadku przejmowania opieki na dzieckiem, zostanie rozważona kwestia, czy
dziecko powinno być umieszczone w domu zastępczym, czy też w domu dziecka lub w
instytucji dla młodzieży. W przypadku krótszego pobytu, kiedy służba opieki nad
dziećmi liczy się z tym, że dziecko wkrótce powróci do swojej własnej rodziny, wybiera
się często umieszczenie w instytucji.

Jeżeli jest mowa o dłuższym pobycie, wybiera się z reguły dom zastępczy, ponieważ jest
to najbardziej zbliżone do zwykłej rodziny. Kiedy umieszczenie w domu zastępczym jest
konsekwencją decyzji o przejęciu opieki, ustawa o służbie opieki nad dziećmi
postanawia, że dom zastępczy powinien zostać wybrany z uwzględnieniem osobowości
dziecka i jego potrzeb w zakresie opieki i nauki w stabilnym środowisku. Oznacza to, że
dziecko powinno zostać umieszczone w środowisku, w którym dziecko będzie mogło
zachować i rozwinąć swoją tożsamość, na przykład odnośnie przynależności etnicznej i
religii.

Jeżeli kontakt z rodzicami może być szkodliwy dla dziecka, to komisja może również
postanowić, że adres dziecka może być utrzymywany w tajemnicy przed rodzicami.

Kiedy dziecko wykazało poważne zaburzenia zachowania, komisja może zdecydować,
że należy umieścić dziecko w instytucji celem leczenia. Takie umieszczenie może być
dokonane za zgodą, lub bez zgody dziecka lub rodziców.

Jeżeli służy to dobru dziecka, otwarto również możliwość odebrania rodzicom
odpowiedzialności za dziecko i niektórych przypadkach.

Uprawnienia stron - prawo do wniesienia odwołania

Od wszystkich decyzji podjętych przez służbę opieki nad dziećmi można wnieść
odwołanie do fylkesmannen (gubernatora prowincji). Dotyczy to przede wszystkim
decyzji o działaniach wspierających (działaniach zapobiegawczych). Zgodnie z ustawą o
zasadach administracji publicznej, termin wniesienia odwołania od decyzji służby opieki
nad dziećmi, wynosi 3 tygodnie. Decyzję podjętą przez komisję (na przykład dotyczącą
przejęcia opieki) można zaskarżyć do sądu rejonowego, celem sądowego
rozstrzygnięcia sprawy. Termin wniesienia sprawy do sądu wynosi 2 miesiące.

Strony sprawy mają prawo do wniesienia odwołania i do wniesienia sprawy do sądu.
Dotyczy to przede wszystkim rodziców dziecka, kiedy uczestniczą oni w wykonywaniu
władzy i odpowiedzialności rodzicielskiej w stosunku do dziecka. Samo dziecko jest
również stroną w sprawie jeżeli dziecko ukończyło 15 lat i rozumie ono, czego sprawa
dotyczy. Również kiedy dziecko jest w wieku poniżej 15 lat, komisja może w
szczególnych przypadkach udzielić dziecku uprawnień jako strony. Jeżeli sprawa
dotyczy działań wspierających w stosunku do dziecka z zaburzeniami zachowania, to
dziecko jest uważane za stronę sprawy niezależnie od wieku.

Pomimo, że dziecko nie jest stroną w sprawie, należy dziecko informować i naradzać się
z nim, kiedy stopień rozwoju dziecka, jego dojrzałość i rodzaj sprawy czynią to
pożądanym. Kiedy dziecko ukończyło 12 lat, będzie ono zawsze mogło wypowiedzieć
się w sprawie, zanim zostanie podjęta decyzja o umieszczeniu w domu zastępczym,
instytucji lub późniejszym przeniesiu w inne miejsce.

Adwokat może reprezentować osoby będące stronami sprawy. Skarb państwa pokrywa
koszty adwokata w sprawach rozpatrywanych przez komisję i ewentualnie w związku z
późniejszym sądownym rozpatrywaniem takich spraw.

źródło: Barne-, likestillings- og inkluderingsdepartementet, http://www.regjeringen.no/upload/BLD/Barnevern/polsk.pdf

Reklama