Z ogona Norwegiana. Burzliwe życie niedocenionej pisarki Amalie Skram

Berthe Amalie Alver urodziła się w 1846 roku w Bergen. Gdy była dzieckiem, jej ojciec wyjechał do USA. Tam znalazł pracę i namawiał rodzinę, żeby do niego dołączyła. Matka Amalii nie wyraziła na to zgody.

Niedługo potem do matki Amalie przyszedł list z zawiadomieniem o śmierci męża, ale ponad dwadzieścia lat później w jakiejś gazecie odnaleziono jakoby jego ogłoszenie matrymonialne. Przypuszczano, że upozorował swoją śmierć, by w Stanach Zjednoczonych móc rozpocząć nowe życie. Rodzina Amalii nie uwierzyła w taką interpretacje uznając incydent z ogłoszeniem za pomyłkę.

Amalie po raz pierwszy wyszła za mąż, gdy miała zaledwie 18 lat. Jej wybrankiem został o dziewięć lat starszy marynarz, Bernt Ulrik August Müller. Matka dziewczyny namówiła ją do ślubu, bo przyszły mąż miał znacznie wyższy status społeczny niż Amalie.

Para odbyła kilka wspólnych podróży i doczekała się dwóch synów, Jacoba i Ludviga Augusta. Małżeństwo wydawało się szczęśliwe, ale, jak się później okazało, Amalie czuła się przytłoczona światem seksualności, w który wprowadził ją małżonek. Na jego zaloty reagowała zazwyczaj ozięble i agresywnie. Niechęć wobec życia seksualnego zainspirowała ją do napisania jednej ze swoich powieści. Dystans pomiędzy nią a mężem stawał się coraz większy, aż w końcu złożyła pozew o rozwód z powodu niewierności małżonka.

Stres związany z problemami osobistymi doprowadził Amalie do załamania nerwowego. Umieszczono ją w pierwszym norweskim szpitalu psychiatrycznym, w którym spędziła rok. Po wyjściu ze szpitala zajęła się pisaniem recenzji sztuk – zrecenzowała między innymi „Dom Lalki” Henrika Ibsena. Napisała też swoje pierwsze opowiadanie. Niestety żadne wydawnictwo nie chciało go wydrukować ze względu na kontrowersyjny temat  – choroby przenoszone drogą płciową.

Gdy Amalie miała 38 lat, poznała duńskiego pisarza i dziennikarza, Erika Skrama. Po dwóch latach bliskiej znajomości para pobrała się, a Amalie wyjechała za swoim ukochanym do Danii. Wówczas napisała swoją pierwszą powieść „Constance Ring”. Mimo że pisarka pokryła koszty druku powieści, wydawnictwo Gyldendal odmówiło współpracy i nie wydało jej. Szef Gyldendal nie zaakceptował niektórych fragmentów książki uznając je za obraźliwe. W końcu z pomocą przyszedł jej inny wydawca, ale odnalezienie go nie było łatwe.

Gdy Gyldendal odmówiło wydania powieści, u Skram zaczęło się kolejne załamanie nerwowe. Stan psychiczny pisarki pogorszyła dodatkowo chorobliwa zazdrość o męża.

W wieku 48 lat Amalie ponownie trafiła do szpitala psychiatrycznego. Napisała wówczas dwie  kolejne powieści. Podczas pobytu w szpitalu mąż nie odwiedzał jej prawie w ogóle. Małżeństwo rozpadało się. Erik Skram miał dość ciągłych insynuacji dotyczących zdrady, której, jak twierdził, nigdy się nie dopuścił. Po opuszczeniu szpitala psychiatrycznego Amalie zamieszkała z córką.

W ostatnich latach swojego życia Amalie napisała artykuł dla norweskiej gazety „Verdens Gang”, w którym żaliła się na odrzucenie, z jakim jej twórczość spotkała się w Norwegii i nazwała siebie pisarką duńską. Tuż przed śmiercią wyraziła też życzenie, aby na jej nagrobku wyryto napis „duńska pisarka i obywatelka”.

Dorobek życiowy pisarki to około dwadzieścia dzieł. Największego znaczenia nabrały one w latach 70. XX wieku, gdy w Norwegii nasiliły się ruchy feministyczne – w wielu swoich utworach pisarka poruszała tematy związane z równouprawnieniem kobiet. W 1994 roku ustanowiono w Bergen literacką nagrodę Amalie Skram. Kilka dzieł pisarki przeniesiono na deski teatru, a dwie powieści zekranizowano.

Wizerunek Amalie Skram widnieje na ogonach samolotów linii lotniczej Norwegian.