Groźne norweskie powietrze – czym oddychamy w dniach największego zanieczyszczenia?

Według badań przeprowadzonych cztery lata temu przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) zanieczyszczenie powietrza mogło wpłynąć nawet na 7 milionów zgonów na całym świecie w 2012 roku. Europejskie państwa co roku wydają miliardy, by zwalczać szkodliwe substancje unoszące się w powietrzu. Problem brudnego powietrza od dłuższego czasu pojawia się również w Norwegii.

Raport przygotowany przez norweski Instytut Zdrowia Publicznego (FHI) mówi o zagrożeniach wynikających z życia w mieście, w którym występuje duże zanieczyszczenie powietrza.

Według FHI szkodliwe związki chemiczne, które unoszą się nad głowami mieszkańców, mają niekorzystny wpływ przede wszystkim na układ krwionośny i oddechowy. Nawet krótkotrwałe przebywanie w rejonach charakteryzujących się podwyższonym zanieczyszczeniem może powodować nasilanie się objawów chorób. Natomiast długotrwałe wdychanie brudnego powietrza często prowadzi do powstawania nowych schorzeń w organizmie.

Duże zanieczyszczenie powietrza jest również niekorzystne dla astmatyków, którym, tak samo jak osobom starszym oraz chorującym na serce, zaleca się, by w dniu o dużym stężeniu niekorzystnych substancji zrezygnowali z aktywności na zewnątrz.

Problem podwyższonego zanieczyszczenia powietrza dotyczy największych norweskich miast, takich jak Oslo, Bergen, Stavanger, Tromsø czy Trondheim. Stopień stężenia danych związków w powietrzu zależy jednak od szeregu czynników – np. pogody czy nasilenia ruchu drogowego.

W norweskim powietrzu pojawiają się m.in. związki odpowiedzialne za zanieczyszczenia pyłowe i gazowe. Szczególnie niebezpieczne są cząsteczki pyłu zawieszonego (PM), które zawierają takie składniki jak np. siarkę, metale ciężkie czy alergeny. Najgroźniejszy dla zdrowia jest pył o najdrobniejszej średnicy (około 2,5 mikrometrów), który ma szkodliwy wpływ na spojówki, nos, gardło i płuca. Dzięki mikroskopijnemu rozmiarowi pył, wraz z toksycznymi substancjami, z łatwością wnika do dróg oddechowych, skąd dalej może przedostać się do krwioobiegu i oddziaływać na inne narządy.

Jednym z najgroźniejszych dla zdrowia człowieka związków jest dwutlenek azotu (NO2) – silnie toksyczny dla układu oddechowego i odpornościowego gaz. Jego głównym źródłem emisji jest transport drogowy. Na większe stężenie tego tlenku w powietrzu wpływ mają również pojazdy z silnikami Diesla. Dlatego władze największych norweskich miast chcą walczyć z problemem wprowadzając opłaty drogowe i ograniczać ilość samochodów tego typu na drogach.

Największy problem z zanieczyszczeniem powietrza występuje podczas zimowych dni. Głównie za sprawą faktu, że wraz ze spadkiem temperatury, samochody wytwarzają większe ilości NO2. Okazuje się jednak, że powodów gorszej jakości powietrza w tym okresie jest więcej.

– Spalanie drewna w miesiącach zimowych i używanie opon z kolcami również przyczynia się do zwiększenia stężenia groźnych substancji. Kolce, gdy stykają się z asfaltem, powodują tarcie, w czasie którego wytwarzają się groźne pyły typu PM 2.5. Dzieje się tak szczególnie w okresie przejściowym między zimą a wiosną – wyjaśnia Christine Forsetlund Solbakken z Norweskiego Instytutu Badań Jakości Powietrza (NILU).

Niższa temperatura wpływa również na zjawisko tzw. inwersji atmosferycznej. Zanieczyszczenia, które unoszą się nad miastem są zatrzymywane przez warstwę ciepłego powietrza, która znajduje się nad nimi. Taka sytuacja przyczynia się również do powstawania mocniejszego smogu.

Podwyższone parametry zanieczyszczenia powietrza występują także w okresach przejściowych między porami roku.

Czy zanieczyszczone powietrze występuje tylko zimą? Nie –  w sezonie letnim zagrożenie stanowi zbyt wysokie stężenie ozonu troposferycznego tzn. warstwy, która unosi się tuż przy powierzchni ziemi. Gaz ma silne właściwości utleniające, działa drażniąco na płuca i może również wywoływać stany zapalne.

W walce z nadmierną produkcją zanieczyszczeń ma pomóc dwunastoletni program modernizacji norweskiego transportu. W ramach tego projektu Norwegowie chcą przekonać społeczeństwo do częstszego korzystania z transportu miejskiego i rowerowego. W kraju powstanie dziesięć dwupasmowych tras rowerowych przecinających całe państwo i zahaczających o największe norweskie miasta: Oslo, Bergen, Trondheim, Stavanger, czy Tromsø. Ponadto za 15 lat ponad 3/4 autobusów powinno korzystać z silników niskoemisyjnych, które są przyjazne środowisku. Zmiany obejmą także transport morski. Modernizację przejdą łodzie i krótkodystansowe promy, które w Norwegii są ważnym środkiem transportu w miejscowościach położonych na kilku wyspach.

Norweskie kolejnictwo również może liczyć na duży zastrzyk gotówki. Rząd przeznaczy około 2 mld koron w ramach narodowego planu na rozwój przyjaznej środowisku sieci kolejowej.

Pomysłów na walkę z groźnymi pyłami i gazami unoszącymi się w powietrzu jest wiele. Od promowania zróżnicowanego transportu przez edukację społeczeństwa i wprowadzanie w życie ekologicznych rozwiązań. Jednak  w różnych miastach poziomy stężenia danych związków w powietrzu nie są takie same. Dlatego, by wprowadzić  konkretny pomysłu w życie, należy przeanalizować stan i potrzeby danego regionu.

– Problemy z zanieczyszczeniem powietrza w miastach różnią się od siebie. Tak naprawdę nie ma jednego, uniwersalnego rozwiązania. Przed każdym z większych norweskich miast stoją inne wyzwania. Na przykład w Tromsø największym problemem jest zjawisko pyłów zawieszonych, podczas gdy w Oslo mamy zarówno wysoki poziom NO2, jak i zanieczyszczeń pyłowych – mówi Christine Forsetlund Solbakken.

Oprócz inwestycji, które wspomagają rozwój zróżnicowanego transportu i mniejszą emisję szkodliwych dla człowieka związków, wprowadza się również rozwiązania prawne, które mają pomóc w walce z zanieczyszczeniami.

– W styczniu wprowadziliśmy w Norwegii niższe dopuszczalne limity występowania pyłów PM10 i PM 2.5. Nowe zasady są obecnie jednymi z najostrzejszych w Europie – dodaje Solbakken.

Zmiany zawsze należy zacząć od siebie. Raz na jakiś czas można zrezygnować z podróży samochodem i wybrać komunikację miejską lub rower.

Poza tym każdy kierowca powinien odwiedzać stacje diagnostyczne i kontrolować poziom emisji NO2 swojego samochodu. Przy zakupie pojazdu warto również sprawdzić, czy dany spełnia o normy emisji spalin (co najmniej Euro 5).

Wszyscy posiadacze telefonów komórkowych mogą zamówić usługę sms-owego powiadamiania o stopniu zanieczyszczenia powietrza w danym dniu w mieście, w którym żyją. Wiadomości są darmowe.

Aktualne informacje na temat zanieczyszczenia powietrza w danym norweskim mieście możecie sprawdzać za pośrednictwem strony Luftkvalitet.